Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) İdare Konseyi Lideri Orhan Turan, “Geride bıraktığımız 14 yılın genişlemeci para siyaseti periyodu kapanıyor. Şu an artık rüzgâr karşıdan esiyor ve işimizi çok daha fazla zorlaştırıyor. Global şartlar artık lehimize değil. Rekabetçi kur, yüksek ihracat ve cari fazla mantığıyla kurgulanan lakin günümüz kalkınma anlayışı ve pratiğiyle gereğince örtüşmeyen siyasetler kalkınma açısından istenilen sonuçları vermiyor. Büyüme kalkınma için tek başına kâfi olmuyor, hatta maalesef yoksullaşarak büyüyorsunuz” dedi.
TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu toplandı. Toplantının açılışında konuşan TÜSİAD İdare Konseyi Lideri Orhan Turan, izlenen iktisat siyasetlerinin yarattığı şartlarda gelirlerin süratle eridiğini, bilhassa sabit gelirlilerin enflasyon baskısını en derinden hissettiğini söyledi. İktisat idaresini eleştiren Turan, “Akran ülkelerle kıyasladığımızda dünyada hem en yüksek enflasyona hem de son derece yüksek risk primine sahip ülke pozisyonundayız. Hakikaten bu hafta 19 yılın en yüksek CDS düzeyini de gördük. Bunun sürdürülemez olduğunu ve süratle rasyonel siyasetlere dönülmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Festival ve konser iptallerine de değinen Turan, “Gençliğin her alanda özgürlük talepleri bu derece barizken, keyifli günlerini tüm güçleriyle kutlamak isteyen gençlerin bu hasretlerinin, haklarının, eğlenme özgürlüklerinin neden rahatsız edici bulunduğunu anlamak doğrusu pek kolay değil. Kimi sanatkarlarımızın ve onları dinlemek, izlemek isteyen hayranlarının buluşmasının neden bir tehlike arz ettiğini anlamamız da kolay değil” diye konuştu.
TÜSİAD İdare Konseyi Lideri Orhan Turan’ın konuşması satır başlarıyla şöyle:
‘Yalnızca iktisatla sonlu kalmayan bir gelecek projesine gereksinim var’
Türkiye’nin tümünde, Doğu’dan Batı’ya, Kuzey’den Güney’e iş dünyası olarak aslında birebir durumlarla, zahmetlerle karşı karşıyayız. Bu nedenle, gözlemlerime dayanarak şu saptamayı yapabilirim: Hem vatandaş hem de iş insanı olarak Anadolu girişimcileri de bir an evvel rasyonel, dünya ve memleket gerçekleriyle uyumlu ve sadece iktisatla sonlu kalmayan bir gelecek projesine gereksinim duyuyor.
‘Gıda fiyatlarında bir patlama yaşanıyor’
Ülkemizin coğrafik pozisyonu bizi ister istemez dünyadaki pek çok gelişmenin merkezine yerleştiriyor. Ayrıyeten bugünün dünyasında yerkürenin rastgele bir yerinde yaşanan tabiatla kontaklı ya da siyasi bir gelişme tüm ülkeleri etkileyebiliyor. Son 40 yılda yaşanan ekonomik gelişmeler, Asya’nın ekonomik yükselişi ve globalleşmenin yeni bir evresine geçilmesi nedeniyle milletlerarası sistemin tekrar tasarlanmasını gerektiren, kurucu sayılacak bir anda yaşıyoruz. Dünyanın eski tertibi, bu nizamın kurum ve kuralları acil bir yenilenmeye muhtaçlık duyuyor. Bir daha asla devletler ortası savaşa şahit olmayacağını düşündüğümüz Avrupa’da yaklaşık 4 aydır acımasız, yıkıcı, insani dramlarıyla ekranlarımıza yansıyan bir savaş yaşanıyor. Dünyada sırf güç fiyatlarında değil besin fiyatlarında bir patlama yaşanıyor. Bir halde stoklardaki buğdayın piyasalara taşınamaması ya da yeni mahsul için ekim yapılamaması halinde tüm dünya evvel kıtlık akabinde vahim bir açlık sıkıntısıyla karşı karşıya kalacak. Zayıf devletlere sahip fakir ve ithal tarım eserlerine bağımlı ülkelerde istikrarsızlık ve çatışma ihtimali bu durumda artacak. Covid-19 pandemisi sonrasında zati yükselen fiyatlar güç ve tahıl eserlerindeki fahiş artışlar nedeniyle global iktisada sekte vuruyor.
‘Büyümenin ise baskı altında olacağı bir devrin başlangıcındayız’
Kısacası, tedarik zinciri sorunları ve hammadde fiyatlarında süregelen artış Ukrayna’da devam eden savaşın tetiklediği belirsizliklerle harmanlanıyor. Bunun sonucunda dünyada enflasyonun tırmanacağı, büyümenin ise baskı altında olacağı bir periyodun başlangıcındayız. Bunlara ek olarak iklim değişikliğinin ve savaşın, besin ve su arzı üzerinde artan tehdidi ile karşı karşıyayız.
‘Maalesef yoksullaşarak büyüyorsunuz’
Yeni gerçekler iktisat biliminin merceğinden değerlendirildiğinde yakın geçmişe damgasını vuran para siyasetlerinin sürdürülemeyeceği belirginleşiyor. Daha net söz etmem gerekirse; geride bıraktığımız 14 yılın genişlemeci para siyaseti periyodu kapanıyor. Bu siyasetler Türkiye’nin periyot dönem yaşadığı krizlerden çıkabilmesini kolaylaştıran bir tesir yapmışlardı. Halbuki şu an global iktisadın geçmekte olduğu döngüde rüzgâr karşıdan esiyor ve işimizi çok daha fazla zorlaştırıyor. Global şartlar artık lehimize değil. Rekabetçi kur, yüksek ihracat ve cari fazla mantığıyla kurgulanan lakin günümüz kalkınma anlayışı ve pratiğiyle gereğince örtüşmeyen siyasetler kalkınma açısından istenilen sonuçları vermiyor. Büyüme kalkınma için tek başına kâfi olmuyor, hatta maalesef yoksullaşarak büyüyorsunuz. Artık ucuz TL ve ucuz iş gücü ile ihracatta rekabet avantajı kazanma devranı, yerini yüksek nitelikli işgücüyle ve teknolojiyle yüksek katma kıymet yaratmaya bıraktı.
‘Tasarruf sahiplerini cezalandıran bir para siyaseti izliyoruz’
İşte dünyada böylesi sert bir dönüşüm yaşanırken Türkiye’de bir türlü tam manasıyla denetim altına alamadığımız enflasyon, dünyada 1970’leri anımsatan enflasyonist baskının da tesiriyle üç rakamlı eşiğe hakikat süratle ilerliyor. Enflasyonla gayrette tüm dünya faizleri artırarak frene basmayı tercih ederken biz uzun müddettir hem kurun yükselmesine ve hesap yapılamamasına yol açan hem de tasarruf sahiplerini cezalandıran bir para siyaseti izliyoruz. Bundan ötürü vergi mükellefleri ve hazine gereksiz bir yükü taşımak durumunda kalıyorlar. Akran ülkelerle kıyasladığımızda dünyada hem en yüksek enflasyona hem de son derece yüksek risk primine sahip ülke pozisyonundayız. Hakikaten bu hafta 19 yılın en yüksek CDS düzeyini de gördük. Bunun sürdürülemez olduğunu ve süratle rasyonel siyasetlere dönülmesi gerektiğini düşünüyoruz.
‘Dünya pratiğiyle uyumlu bir siyaset seti üzerinde uzlaşabilmeliyiz’
İktisat bilimiyle ve tüm dünyadaki uygulamalarla çelişen bir yaklaşımı sürdürmemeliyiz. Akılcı, toplumsal aklı ve enerjiyi harekete geçirebilen, farklı bölümlerin katkı yapabilecekleri bir tartışma ortamında piyasa gerçekleriyle ve dünya pratiğiyle uyumlu bir siyaset seti üzerinde uzlaşabilmeliyiz. Problemlerimiz sadece para siyasetiyle, dizginlenemeyen enflasyonla hudutlu değil. Derin bir güç krizinin de içindeyiz ve güçte dışarıdaki fiyat artışları cari açığımızı artırırken, içeride bilhassa endüstriye uygulanan rayiçler üretimi ve ihracatımızı olumsuz etkiliyor. Türkiye iktisadı dünya hasılasından aldığı hissesi 2000’lerin başından 2013’e kadar yüzde 0,60’tan yüzde 1,24’e kadar yükseltmişken, bu hisse son 7-8 yıldır süratle düşerek yüzde 0,8’e kadar geriledi. Türkiye’nin potansiyeline sahip bir ülke için bu nitekim kabul edilemeyecek bir durumdur.
‘Özellikle sabit gelirliler enflasyon baskısını en derinden hissediyor’
İzlenen iktisat siyasetlerinin yarattığı şartlarda gelirler süratle eriyor. Bilhassa sabit gelirliler enflasyon baskısını en derinden hissediyor. Kentli, eğitimli orta sınıfların gelirleri de erozyona uğruyor. Unutmayalım ki, orta sınıfı güçlü olmayan bir ülkede demokrasi zayıflar. Eşitsiz gelir dağılımı demokratik sisteme yönelik inancı zedeler. Bu bağlamda ülkenin ekonomik durumu ve siyasi atmosferi nedeniyle bugüne dek görülmemiş bir ölçeğe varan beyin göçünü bir kere daha gündeme getirmek zorundayım. Bu göçü durdurmak için atılacak adımların en başta gelen önceliklerimizden sayılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu boyutlarda bir nitelikli insan kaybına tahammülümüz olmadığına inanıyoruz.
‘Küreselleşmenin yeni bir versiyonuna geçiyoruz’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte hem Avrupa güvenliğinde hem de dünya siyasetinde yeni bir periyot başladı. 30 yılı aşkın müddettir Avrupa’yı tanımlayan güvenlik mimarisi yıkıldı. Rusya öngörülebilir bir mühlet için Avrupa’dan koptu. Bu gelişme Avrupa’nın güç bağımlılığının sona erdirilmesi için bir ivmeyi tetiklerken, Atlantik İttifakını güçlendirerek NATO’yu yeni periyodun başat Batı kurumu haline getirdi. Globalleşmenin yeni bir versiyonuna geçiyoruz. Tedarik zincirlerinin kısaltılması bağlamında bölgesel ekonomik kümelerin ve bunları örgütleyecek kurumların öne çıkacağı, göçmen sorununun daha bariz halde siyaseti etkileyeceği ve global güvenlik mimarisinin tekrar inşa edileceği bir kurucu andayız.
‘Türkiye yeni yapılanmaya etkin katkıda bulunan güç olmalıdır’
Türkiye bu mevzuların çabucak hepsinde bilhassa Batı sistemi içinde değerli roller oynayacak, oynaması kendisinden beklenen bir ülke. Ne var ki bu değerin, bu kıymetli pozisyonun âlâ yönetilmesi gerekiyor. İzlenecek siyasetlerin diplomatik inceliklere öncelik veren bir strateji içinde, dostlukları derinleştirip düşmanlıkları azaltacak biçimde tasarlanması ve uygulanması çıkarlarımızı muhafazayı kolaylaştıracaktır. Bu, birebir vakitte yaşadığımız devrin manasını da tam olarak kavramanın kıymetini bize hatırlatıyor. Türkiye bu kurucu anda alınan kararlara, izlenen çizgiye reaksiyon veren bir ülke değil, yeni yapılanmaya etkin katkıda bulunan, nizam şekillenirken kendi görüşlerini bu yeni yapının harcına yerleştiren bir ülke ve bölgesel güç olmalıdır.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusu
Terörden çok çekmiş, acılar yaşamış bir toplumun hassasiyetlerine dost ve müttefik ülkelerin daha fazla dikkat etmesini istemek elbette Türkiye’nin hakkıdır. Fakat en haklı olduğumuz mevzularda bile çıkarlarımızı korurken tercih edeceğimiz sistem maksada varmamızı kolaylaştıracak formda formüle edilmelidir. Bu bağlamda İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusunda Türkiye’nin lisana getirdiği zahmetlerin ve taleplerin müzakere yoluyla, karşılıklı anlayışı geliştirerek ve ittifak ruhuna uygun formda çözülebileceğini ümit ediyoruz. AB ile münasebetlerimizin epey sıkıntılı olduğu herkesin malumu. Bu alakaları sığınmacı mutabakatına indirgemekten tarafların vazgeçme vakti gelmiş de geçmektedir. Bahisleri tek tek pazarlığa açan yaklaşımın sona ermesi, bağlantıların karşılıklı güvensizlikten arındırılarak canlandırılması, tedarik zincirleri yine tanımlanır ve sermaye kendisine yeni adresler ararken, büyük ehemmiyet taşıyacaktır.
Refahımızı artıracağımız bir yola girmeliyiz
Ekonomik hususlarda da içeride atacağımız rasyonel ve reformist adımlarla, kurumların güçlendirilmesiyle pozisyonumuzu sağlamlaştıracağımıza inanıyoruz. Global iktisattaki dönüşüme ayak uydurarak dünya iktisadından daha yüksek bir hisse alacağımız, refahımızı artıracağımız bir yola girmeliyiz. Lakin biliyoruz ki AB ile ilgilerin düzelmesi konusu salt ekonomik toparlanmaya bağlanacak bir problem değildir. Türkiye’nin potansiyelini sonuna kadar kullanacağı bir noktaya gelinmesi tıpkı vakitte anayasamızdaki demokratik, toplumsal, laik, hukuk devleti tanımlamasına tam manasıyla uygun bir idare yapısı kurmaya bağlıdır.
Yargı bağımsızlığı, hukukun üstünlüğü, milletlerarası taahhütlere sadakat, fikir ve söz özgürlüğü toplumumuz ve ekonomimiz açısından birer lüks değil gerekliliktir. Yargı bağımsızlığının ağır bir erozyona uğraması, vatandaşların adalete güvensizliğinin esas nedenidir. Hepimizin bildiği üzere adalet mülkün yani devletin temelidir. O temel sağlam olmak zorundadır.
Gençlerin gelecekle ilgili derin korkuları var
İstanbul Sözleşmesi
Yeri gelmişken cinsiyet eşitliği konusuna da değinmek istiyorum. Dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinden evvel bayanların siyasi haklara sahip olduğu, eşit vatandaş statüsüne kavuştuğu bir ülkeyiz. Cinsiyetçi ayrımların toplumları ne kadar geride bıraktığının, bayanların toplumsal ve ekonomik hayata katılmalarının, yüksek eğitim düzeylerine ulaşmalarının ne kadar kıymetli olduğunun düzgünce anlaşıldığı bu çağda Türkiye’nin bu bahislerde geriye gitmesi kabul edilemez. İstanbul Sözleşmesi’ne geri dönülmesi gerektiğini düşündüğümüzü de bir defa daha tekrar edeyim.
‘Gençlere ötekileştirmeden arınmış bir ülke iklimi sunabilmeliyiz’
Son olarak gençlerimizde kültürel farklılıklar üzerinden toplumun farklı kesitlerini ötekileştirme eğiliminin daha zayıf olduğunu görüyoruz. Bu durumun toplumsal barış ve toplumsal-siyasal dönüşüm açısından değerli bir şartı yerine getirdiğini düşünüyorum. Ciddiye alınmak isteyen, daha güzel eğitim talep eden, haklarının yenmediği bir sistem arayan gençlerimize, kutuplaşma, ayrımcılık ve ötekileştirmeden arınmış bir ülke iklimi sunabilmeliyiz.
Bu mevzuyu bağlarken son vakitlerde süratle artan şenlik ve konser iptallerine de kısaca değinmek istiyorum. Gençliğin her alanda özgürlük talepleri bu derece barizken, memnun günlerini tüm güçleriyle kutlamak isteyen gençlerin bu hasretlerinin, haklarının, eğlenme özgürlüklerinin neden rahatsız edici bulunduğunu anlamak doğrusu pek kolay değil. Birtakım sanatkarlarımızın ve onları dinlemek, izlemek isteyen hayranlarının buluşmasının neden bir tehlike arz ettiğini anlamamızın da kolay olmadığı üzere.
Kurucu prensiplerimiz hala bize ışık tutmaya devam ediyor
Geleceğe de ümitle bakıyoruz. Sonuçta, 99 yıllık tarihi içinde Cumhuriyetimiz pek çok zoru başardı. Zahmetleri aştı. Ülkeyi aşikâr bir kalkınmışlık noktasına getirdi. Kurucu prensiplerimiz hala bize ışık tutmaya devam ediyor. Siyaset toplumdaki çağdaşlaşma ve özgürleşme hasretlerini ciddiye aldığı taktirde bugünkü zahmetlerin yanlışsız amaçlar, siyasetler benimsenerek ve bizi bütünleştirecek telaffuzlarla aşılabileceğinden kuşku etmiyorum.”
