Dün TKP Genel Sekreteri Kemal Okuyan’ın gazetecilerle bir ortaya geldiği kahvaltıdaydım. Partisinin seçim stratejisiyle ilgili açıklamalar yapan Okuyan meslektaşların sorduğu soruları da yanıtladı. Buluşmanın kendi adıma son derece faydalı olduğunu söylemeliyim öncelikle. Genel Sekreter’in neler anlattığını, sorulara hangi karşılıkları verdiğini haberlerden öğrenebilirsiniz kuşkusuz.
Benim bilhassa dikkatimi çeken Okuyan’ın TKP’nin yaptığı onca işe karşın, – bunların ortasında dünyanın önde gelen komünist partilerini İstanbul’da ağırladığı büyük tertip da var- medyada neden görmezden gelindiklerine ait yakınmasıydı. Okuyan değil (bunu kaygı ettiğini sanmam) ancak kimi meslektaşlar partinin hak ettiği oy oranına ulaşamadığını da vurguladılar. Bunun Türkiye’ye mahsus nedenleri de var lakin emek hareketinin, ona bağlı olarak da sosyalist hareketlerin dünya çapında önemli bir gerileme içinde olması bunda tesirli kuşkusuz.
Sol merkeze kayarsa
Okuyan’ın medyada neden gereğince yer almadıklarından yakınması sosyalist solun aslında uzun vakittir dünya genelinde hem medyada hem de kimi toplum kesitlerinde neden görülmez olduğunu düşündürttü bana. Zira yeni değil, uzun vakittir hem de, başta Avrupa olmak üzere dünyanın birçok yerinde, sosyalist solun klasik partileri ölümcül bir düşüş içindeler. Bunun birçok nedeni var, ancak en bariz olanı sosyalist solun – ya da bu türlü olduğunu sav eden yapıların- ekonomik bahislerde gitgide merkeze kaymasıdır. Bu uzun vadede solun kendine mahsus tarihî profilini sulandırmak üzere fevkalade bir ziyana yol açtı. Hem sosyalist hem de toplumsal demokrat partileri, neoliberal ıslahatların ya da örneğin 2008’deki global mali krizin yarattığı hoşnutsuzluktan yararlanamaz hale getirdi ayrıyeten. Bunun en acı sonucu da sağın yükselmesi oldu maalesef.
Bırakın komünist partileri, kapitalizmi ılımlılaştırmayı çizgi olarak benimsemiş sistem savunucusu toplumsal demokrat partiler bile taban kaybetti. Örneğin Almanya’da 2018’de yapılan parlamento seçimlerinde bir vakitlerin o çok güçlü Almanya Toplumsal Demokrat Partisi, Weimar Cumhuriyeti’nin bitişinden bu yana en düşük oyu almıştı. Toplumsal demokrasinin kalesi sayılan İskandinavya’da sol partilerin sesi soluğu çıkmıyor. Sosyalizm sonrası Macaristan’ın en güçlü partisi olan Sosyalist Parti yeniden 2018’de yapılan seçimlerde oyların yalnızca yüzde 12’sini almıştı. Çek Cumhuriyeti’nde de durum birebirdi. Polonya’da Demokratik Sol İttifak parlamento dışı kaldı. Bilhassa Batı Avrupa’da sol partilerin takviye yitirmesinin nedeni sınıflar ile “değer yapıları”nın değişmesiydi. Personel sınıfı da sendikalar da zayıfladı. “Çevrecilik”, “kozmopolitlik”, “cinsiyet eşitliği” üzere postmateryalist bedeller öne çıktı (bunu olumsuz bulduğum yok elbette).
Özetle tüm bunların nedeni solun ekonomik mevzularda merkeze kayması, bilhassa özelleştirme üzere “neoliberal” ıslahatları kabul etmesidir. Avrupa solu kapitalizme odaklanmayı büsbütün bırakarak dikkatini postmodernizm, çokkültürlülük, feminizm, postkolonyalizm üzere tabiatı gereği ekonomik olmaktan çok kültürel olan entelektüel akımlara çevirdi. Tüm bunları çok daha düzgün savunan modernist partiler karşısında elbette yenik düştü.
Sağın yükselmesi
Bakın; solun ana eksenini ekonomik sorunlardan toplumsal sorunlara kaydırması popülist sağa klasik soldan çok daha fazla yarar sağlar. Solun görünmez oluşunun bir nedeni budur. Sağcı partiler, ekonomik zorluk devirlerinde, halkın dikkatini toplumsal problemlere, kimliklere yönlendirdiler. Toplumda eşitsizlik arttıkça sağ partiler giderek “seçmenlerin dikkatini çıkarlardan pahalara çekme” arayışına girdiler. Göçmenlik, yasa, toplum nizamı üzere bedellere yani. Bunda da başarılı oldular. Ülkemizden buna örnek olarak göçmen düşmanı Zafer Partisi’ni gösterebilirim.
Şu çok kıymetlidir; popülist sağ seçmenler toplumsal bahislerde, bedeller siyasetinde birleşseler de ekonomik hususlarda kesin olarak bölünüyorlar. Ülkemizde de bu türlü. Bu nedenle komünistler toplumsal meselelerin, kimliklerin kıymetini azaltarak sınıf kimliklerini öne alan bir siyasete dönmelidir tekrar. Tarihî olarak, piyasa sonuçlarından memnuniyetsizliklerde sol önemli bir yükseliş yaşamakta zira.
Mücadelenin yolu belli
Şimdi Okuyan’ın yakınmasına yol açan TKP’nin (başka komünist ya da sosyalist partilerin de) medyada yer almayışının nedenlerine bakabiliriz. TKP, postmodernizm, çokkültürlülük, feminizm, postkolonyalizm üzere (bunlara odaklanmak yanlış değil, ana siyaset yapmak yanlış) ekonomik olmaktan çok kültürel olan entelektüel akımları siyaseti haline getirse, ana eksenini ekonomik sıkıntılardan toplumsal sıkıntılara kaydırsa, “sol” bir parti olarak medyada yer bulabilir. Demokrasimizin(!) “sol”unu da oluşturmuş olabilir böylelikle.
TKP (diğer komünist ya da sosyalist yapılar da) elbette bunu yapmıyor. Yapmayacak da. Yapmamalı da. Gerçi üstteki kavramlarla siyaset yapanlara da pek yeterli gözle bakmayan bir iktidar var ülkede, ancak tekrar de komünistlerden daha tehlikeli görmüyor onları.
Elbette sosyalist demokrasiye giden yan yollar olarak postmodernizm, çokkültürlülük, feminizm, postkolonyalizm, cinsiyet eşitliği üzere hususlara da sahip çıkarak sınıf siyaseti yükseltilmelidir.
Sınıf gayretinin önünü kapayan ne varsa geride bırakılarak yapılmalıdır bu. O vakit görmezden gelmeye kimse yürek edemez.