Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) son getirdiği düzenleme ile ihracatçının ucuz reeskont kredi kullanımını kısıtlayan iktisat idaresi, “Rekabetçi kur siyaseti uyguluyoruz, ihracatı uçuracağız” telaffuzundan güzelce uzaklaştı. Uygun maliyeti nedeniyle ihracatçıların sık sık başvurduğu fakat son aylarda erişmekte zorlandığı reeskont kredileri, TCMB’nin haziran ayında ihracatçı firmalara getirdiği, gelirlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye, yüzde 30’unu bir bankaya satmayı ve satışın akabinde 1 ay boyunca döviz almamayı taahhüt etme koşuluyla birlikte büyük sekteye uğradı. Bu ağır şartlar yüzünden aslında bu kredileri kullanmakta zorlanan firmalar, yurtdışından finansman sağlamaya çalışıyor fakat burada da Türkiye’nin kredi risk priminin 850’lere ulaşması nedeniyle yüksek faiz duvarına çarpıyor.
‘Bankalar sendikasyonu sıkıntı denkleştiriyor’
Ekonomist Erol Taşdelen, bu kredilerin kaynağının çoklukla yurtdışı kaynaklı sendikasyon kredileri olduğuna dikkat çekerek, “Son aylarda Türkiye’nin CDS puanının 800’leri aşması bu cins kredilerin maliyetini yükseltti; ana meselelerden biri bu. Başkası de Türkiye hâlâ gri listede ve bankalar sendikasyon kredilerine ulaşmakta zorlanıyor. Çünkü son yıllarda 200-300 milyon dolarlık bir sendikasyon kredisini bile 25-30 ülkenin 30-40 bankasından güç denkleştiriyorlar” dedi.
‘Kura müdahale edilerek ihracatçı cezalandırıldı’
TCMB kaynaklı kredilerde kısıtlı kaynakların yeni olmadığını da vurgulayan Taşdelen, şunları söyledi:
“Önce 12 ay vadeli kredilerde ‘2 kat ihracat’ şartı koydular, sonra reaksiyon gelince vade 6 aya düştü, 1/1 ihracat dendi. Yıllık bazda düşünüldüğünde tıpkı şey aslında. En son 1 yıl ödemesiz 36 ay vadeli döviz kredisi verebildiler, o kaynak da kısa müddette tükendi. Bu kur oynaklığında ihracatçı da döviz kredisine yürek edemiyor aslında fakat uzun vadeli TL kredi bulamadığı için mecburen kullanıyor. TCMB’nin reeskont kredisi kullanan müşterilere “Gelen ihracat bedelinin yüzde 40’ını TCMB’ye, %30’unu da piyasada bulunan bankalara bozdurma koşulu’ aslında işi yokuşa sürmek ve kaynak azaldı demekti. Bu da yetmedi, üzerine ‘Bozdurduğun ihracat bedeli ile 1 ay TL’de kalacak döviz alamayacaksınız’ dendi. Bu şartlarda kim kredi kullanır? Bu, açıkçası düğünlerde nazlananların ‘Oynamak istiyorum da yerim dar’ demesi üzere bir şey. En son gelire endeksi senet (GES) ile döviz müdahale edildi ve kurlar 1 TL düştü. 17.50’den maliyet hesaplayan ihracatçılar 16.30-16.50 TL’den dolar bozdurdu. Münasebetiyle kura müdahale edilerek ihracatçı cezalandırılmış oldu.”
‘İhracatçının önünü görmesi çok zor’
Ekonomi idaresinin şu anda bulunduğu durumla “Rekabetçi kur siyaseti uyguluyoruz, ihracatı uçuracağız” telaffuzundan çok uzak olduğuna da dikkat çeken Taşdelen, “Resmi üretici enflasyonunun yüzde 138 düzeyde olduğu bir noktada ihracatçının önünü görmesi çok sıkıntı. İhracatçı sattığı malı yerine koyamayacak maliyetler içinde kıvranıyor şu anda. Bu maliyetlerle ihracatta da rekabet edemez. Elektrik, doğalgaz, navlun üzere maliyetlerin oranı ana maliyet olan hammadde maliyetlerini aşmış durumda. 5-6 yıl evvel hammadde dışında öteki maliyetler toplam maliyetler içinde yüzde 40’lardayken günümüzde toplam maliyetler içindeki hisseleri dala nazaran yüzde 50-60 düzeyine çıkmış durumda” dedi.
‘BDDK kararlarını bankalar bile anlayamıyor’
TCMB, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) üzere kurumların piyasanın görüşlerini almadan yaptığı düzenlemelerin firmaları temkinli olmaya ittiğini de belirten Taşdelen, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bunlar ileriye yönelik sakinliği da körüklüyor. Örneğin, döviz çekleri ile iç ticaret niye yasaklandı, anlayan yok. Çünkü bu çekler karşılığı yurtdışına gitmiyordu ki; firmadan firmaya, bankadan bankaya geçip iç piyasada dönen bir paraydı. Yahut son BDDK düzenlemesinde ‘TL krediler ile döviz alınıyor’ diye düzenlemeye gidildi. Döviz alımı mümkün olmayan ‘BDS, kredi kartı, mal alımına yönelik kredileri niye yasakladınız?’ diye sordu piyasa. Daha bir hafta geçmeden bu cins krediler kapsam dışına alındı. Bu tip aceleye getirilen kararlar piyasanın moralini bozuyor. BDDK düzenlemelerini bankalar dahi anlayamıyor, anlayana kadar 3-4 gün kredi veremiyor. Firmalara, ‘Kredi alamazsan dövizini boz’ deniyor ancak kaç firma likit? Firmaların kasası döviz dolu değil ki.”