Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun evsahipliğinde dün gerçekleştirilen görüşmede, iki bakan Rusya ve Ukrayna ortasında tarafların rafa kaldırdıkları müzakereler kadar kıymetli iki mevzuyu daha görüştü; tahıl krizi ve Suriye. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ziyareti öncesinde Kremlin tarafından yapılan açıklamada görüşme masasında Suriye krizinin olacağı lisana getirilmiş, toplantıdan birgün evvel ise Rus bakanın geniş bir askeri heyetle Türkiye’ye gelmesi dikkat çekmişti.
Çavuşoğlu ve Lavrov toplantısına dair değerlendirmelerini öğrenmek istediğimiz Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre de Rus Bakanın geniş bir askeri heyetle Türkiye’ye gelmesine dikkat çekerek bu detayın çok şey anlattığını söz etti. Dürre, “Lavrov’un geniş bir askeri heyetle bir gün evvelden Türkiye’ye gelmesi çok şey anlatıyor. Bunun manası bana sorarsanız şudur: Suriye konusunun görüşmeleri harita üzerinde yapıldı.Hatta harita üzerinde yapılan bu görüşmeler şimdi neticelenmemiş bile olabilir zira yapılan basın açıklamasında temmuz ayında gerçekleştirilecek Astana Formatı’na atıfta bulunuldu. Demek ki o vakte kadar birtakım şeyler daha da netleşecek” tabirlerini kullandı.
Harita üzerinde yapılan görüşmelerde üç bahsin değerlendirilmiş olabileceği tahlilini yapan Dürre, bahsettiği “üç konuyu” şöyle sıraladı:
- Haritalar üzerinde Rusyanın Türkiye’nin eline geçmesine kategorik olarak karşı olduğu bölgeler,
- Türkiyenin eline geçmesine pek sıcak bakmadığı fakat üzerinde konuşulabilir olarak gördüğü noktalar,
- Rusya’nın Türkiye’nin şu kademede operasyon yapmasının sakıncalı görmediği bölgeler.
“Bana sorarsanız harita üzerinde bu bahsettiğim üç unsur çerçevesinde bir kadro çalışmalar yapıldı” diyen Dürre, “Türkiye’nin Suriye’deki tesir alanını artırması olağan kurallarda Rusya’nın istemediği bir şey. Rusya, buna elinden geldiği kadarıyla müsaade vermemeye de devam edecek. Lakin şu anki kaideler göz önünde bulundurulduğunda Ankara’nın eli Rusya’ya karşı savaş ortamındaki istikrarlar nedeniyle tahminen de hiç olmadığı kadar güçlü” diye konuştu.
‘Rusya Türkiye’nin sineğinin bile uçmasını istemez’
Savaş ortamında Ukrayna ve Rusya ortasında uyguladığı istikrar siyaseti sayesinde Ankara’nın Suriye konusunda Rusya’ya karşı avantajlı bir pozisyona geçtiğini aktaran Dürre, “Bu, Ankara’nın avantajı. Fakat başka taraftan Ankara’nın avantajı var diye Rusya’dan Suriye manasında her istediğini alabilir formunda okunmaması gerekiyor bu durumun. Rusya Suriye’den belirli ölçüde asker geri çekmiş olsa da Suriye’nin Rusya için stratejik ve jeopolitik ehemmiyeti ortandan kalmış değil. Rusya ve Türkiye her ne kadar taktiksel ve konjönktürel bir ekip (Astana formatı gibi) ortamlarda paydaşlıklar yapıyorlarsa da olağanda başka cephelerdeler. Münasebetiyle Rusya elinde olsa Türkiye’nin orada bir sineğinin bile uçmasını istemez. Fakat var olan kurallarda Türkiye’yi dikkate almamak ya da Türkiye’nin taleplerini direkt görmezden gelmek üzere bir lüksü yok” dedi.
‘Rusya mecbur kaldı’
Harita üzerinde konuşulmuş olma ihtimalini lisana getirdiği hususları hatırlatan Dürre, “Suriye konusunda Rusya için kıymetli olan şey, M4 çizgisinin denetiminin hiçbir biçimde Türkiye eline geçmemesi, onun dışında üstte söylediğin formül üzerinden birtakım mutabakatlara gidebilirler. Lakin bu Rusya için çok tehlikeli bir adım. Rusya bunu mecburiyetten yapıyor” diye konuştu.
Rusya için tehlikeli olan şeyin Donbas benzetmesi ihtimali olduğunu söz eden Dürre şöyle konuştu: “Neden tehlikeli diye soracak olursanız şöyle cevaplayayım. İleride Türkiye’nin oradaki tesir alanı arttığında (ABD’nin tesir alanına esasen kimse karışmıyor) Rusya da diyor ki ‘Yarın bana ABD ve Türkiye derse ki denetim ettiğimiz bölgenin Donbas’tan ne farkı var? Donbas Kiev ile anlaşamadı diye sen gittin Donbas’a girdin, e buradakiler de anlaşamıyor’ bu da Rusya’ya karşı çok önemli bir argüman olur. Rusyanın çekincesi de bu olduğu için Suriye’de kimi olasılıkları dengelemeye çalısıyor.”
‘Rusya tahıl krizinde tahlile yakın taraf’
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve Lavrov’un görüşmesinin “Rusya açısından olumlu” olduğunu lisana getiren Dürre, “Rusya, Türkiye sayesinde tahıl krizini tahlile kavuşturmak isteyen taraf olduğunu anlatabilme bahtı buldu. Biliyorsunuz Lavrov’un Sırbistan ziyareti uçuş yasaklarıyla engellenmişti. Bu sebeple memleketler arası arenada Moskova, Ankara görüşmesiyle bir tabir etme talihi yakaladı. Tahıl krizine dönecek olursak Ukrayna’dan gelen açıklamalar daha temkinli, daha dikkatli. Hatta güya Ukrayna tarafında, Lavrov ve Çavuşoğlu görüşmesine çok da ehemmiyet verilmiyormuş üzere bir hal vardı. Rusya ise ‘madem bu türlü bir kriz var (Tahıl) o vakit biz bunu diplomatik yollardan çözmek için hazırız’ iletisini verdi. Bu da Türkiyenin sağladığı imkanlarla oldu” dedi.
Rusya ve BM savaşın başından bu yana birinci sefer birebir tarafta
Birleşmiş Milletler’in (BM) tahıl krizi konusunda İstanbul sürecine dayanak verdiğini söz eden Dürre, “Bu sürecin Birleşmiş Milletler’in de olumlu yaklaşımıyla paralel gitmesi Rusya’nın tahminen de Ukrayna krizinin başlamasından bu yana BM ile birebir çizgide olduğu tek andır. Zira BM, tahıl krizinin tahlilinde İstanbul sürecine takviye verdiğini açıklamıştı. Rusya ve BM bu bağlamda 24 Şubat’tan bu yana birinci kere bir bahiste paralellik gösterdi. BM’in dayanak verdiği bir sürece Rusya dahil olmuş oldu ve haliyle bütün bunlar Rusya için değerli bir gelişme. Yani Moskova tahlil isteyen taraf pozisyonunda” sözlerini kullandı.
İthalatta indirim
Türkiye’nin dünyadaki tahıl ithalatında dördüncü sırada olduğunu söyleyen Dürre, “Türkiye dünyanın dördüncü büyük tahıl ithalatçısı. Buradan gelen tahıllardan için sanırım yüzde yirmi oranında bir indirim alacak. Bu da Türkiye için ekonomik manada kıymetli bir kazanım olabilir bu anlamda” tabirlerini kullanarak tahıl krizinin tahlilinde oynayacağı rolün Ankara için ekonomik bir mana içerdiğini de belirtti.
Erdoğan kendisini ‘Dünya’yı açlıktan kurtaran lider’ ilan etme fırsatı bulur
Türkiye’nin tahıl krizi nedeniyle Rusya ve Ukrayna’ya garantörlük verdiğini tabir eden Dürre, Rusya’nın Moskova’nın çekinceleri nedeniyle Ankara’nın garantörlüğünü onayladığını lakin Kiev’in bunu kabul etmediğini tabir etti. Türkiye’nin birebir halde Rusya’nın çekincelerine dair de garanti verdiğini belirten Doç. Dr., Ukrayna’nın en büyük çekincesinin Odessa açıklarındaki mayınların temizlenmesi durumunda bir Rus tehdidiyle karşı karşıya kalmak olduğunu Rusya’nın en büyük çekincesinin de sözkonusu çizginin Batılı ülkelerin Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapmak için kullanması olduğunu hatırlattı.
Dürre, “Bu işin kıymetli tarafı Rusya açısından, bu görüşmelerden sonra tahıl ihracatında bir sonuç çıkarsa tahminen de Ukrayna savaşı bşaladığından beri birinci kez diplomatik bir zafer elde edilmiş olunacak” dedi. Dürre, Türkiye’nin bu krizde uyguladığı istikrar siyaseti nedeniyle, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Dünyayı açlıktan kurtaran lider” olarak kendisini lanse etme fırsatı bulacağını vurguladı.
Çavuşoğlu’nun ‘Müzakereler için taban oluştu’ açıklaması
Dün gerçekleştirilen görüşmelerde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun taraflar ortasında “müzakereler için taban oluştu” açıklamasını da sorduğumuz Dürre, “Aynısını Antalya görüşmesinde de söylemişti. Natürel o telaffuzdan sonra sonra olaylar daha da büyümüştü. Bu diplomatik bir telaffuz. Taban her vakit vardır. Rusya’nın müzakereler için niyeti olmadığına dair çok üst seviyede açıklamalar yapılıyor. Hayal lakin ‘Zelenski kaideleri kabul ederse görüşme olabilir’ diyor. Bence müzakereye dönüş üzere bir durum şu anda gündemde yok” sözlerini kullandı.
‘Sahadaki atmosfer Rusya’nın lehine döndü’
Dürre alanda askeri atmosferin Rusya’nın lehine döndüğünü tabir ederek, “Sahadaki genel durum askeri manada Rusya’nın lehine dönmeye başladı. Dünya basınında bu türlü bir hava oluşmaya başladı. Batı basınında bu türlü haberlerin yer tutmaya başlaması Rusya ile ilgili askeri durumun değiştiğinin göstergesi. Şu anda Rusya’nın geri adım atacağı istikametindeki atmosfer tam bilakis dönmüş olur. Vladimir Zelenski Batılı ortaklarının kendisini Ukrayna için hiç de avantajlı olmayan kaidelerde Rusya ile masaya oturmaya zorladığını söyledi. İbre bu manada Rusya’nın lehine dönmüşken Rusya alacağını almadan bence masaya oturmaz” diye konuştu.
‘Ukrayna’ya gönderilecek silahlar konusunda Batı’nın çekinceleri var’
Ukrayna’ya ABD’nin göndereceği silahların Rusya’yı hedefleyebilecek güçte olduğunu belirten Dürre şunları söyledi: “Avrupa’yı bunun dışında tutarak şunu söyleyebilirim ki bence ABD ve İngiltere savaşın uzamasından yana bir tutum sergiliyor. Bu yüzden Ukrayna’ya gönderilen ya da gönderilmesi için pazarlık yapılan silahların birden fazla savunma hedefli ve eski tip silahlardı. Son vakitlerde ABD’nin Ukrayna’ya yönelik yeni silahları gönderme gündemi var ve bu da Rusya topraklarını vurabilecek menzile sahip silahları içeriyor. Ukrayna da diyor ki ‘Evet bu silahların gönderilmesi için kelam verildi lakin ama süreç yavaş işliyor.’ Silahların gönderilmesindeki sürecin bu kadar yavaş işlemesine yönelik şöyle yorumlar yapılıyor: Alandaki durum Rusyanın lehine geçtiği için yeni silahları Moskova’nın ele geçirip zımnî bilgileri edinme tasası bu yavaşlığa sebep oluyor. Almanya ve ABD’den yapılan bir ekip resmi olmayan açıklamalarda ise ‘Biz bu silahları göndereceğiz lakin Ukrayna’da kullanabilecek kimse yok’ deniliyor. Hasebiyle yeni silahların gelmesi yavaş ilerliyor ve gelse bile batının çekinceleri var.”
‘Kırım Köprüsü bile vurulabilir’
Batı’nın göndereceği yeni silahların savaşın seyrini değiştirebileceği yorumunu yapan Dürre, “Ukrayna birkaç defa ‘biz bu silahları Rusya topraklarına karşı kullanmayacağız’ dedi. Ukrayna’nın elinde bu vakte kadar Rusya’yı vurabilecek bir silah yoktu. Bu silahlar gelirse Kırım Köprüsü’nü bile vurabilirler. Bu da geçmişte vurulan ve büyük yankı uyandıran Moskova gemisinden de çok daha büyük bir tesir yaratır. Ukrayna bu türlü bir atılım yaparsa Rusya’nın tutumunu kestirmek güç olur. Rusya kentleri bombalıyor, vuruyor fakat tam tüm kentleri bombaladığı üzere bir durum yok. Şayet bu dediklerim olursa işte o vakit iş çok farklı bir boyuta masraf. Rusya mesela şu anda askerlere büyük para veriyor münasebetiyle Ural ve Sibirya’dan baya asker geliyor. Bu basamakta bence artık savaşın büyümesi Rusyayı daha da agresifleştirir” dedi.