Timur Selçuk’un “Ekonomi Bilmecesi” isimli müziğini bilir misiniz?
İşsizlik pahalılık
Konjonktür enflasyon
Milletçe fedakarlık
Kriz buhran derken
Bilançoya bir baktık:
Bu yıl iki misli kâr
Hayret su işe bak sen
Nerden geldi bu kârlar?
Kime gitti bu kârlar?
Ekonomi tıkırında
Kriz var buhran var
Ekonomi tıkırında
Selçuk bu şarkıyı enflasyonun yüzde 100’ü geçtiği 1970’li yılların sonunda yazmıştı. Ortadan geçen 40 yılda ne değişti? Cumhurbaşkanı Erdoğan işsizlik, pahalılık, enflasyon için milletçe sabır isterken, şirket bilançolarına bir baktık, bu yıl da iki misli kârlar. Hatta ne iki mislisi, üç, dört, beş, sekiz, on misli kârlar!
Kâr Artış Oranları
(2022 birinci 6 ay, bir evvelki yılın birebir devrine göre)
Yünsa: % 1400
Acıpayam Selüloz: % 750
Sasa: %758
Naturelgaz: %3039
Akbank: %414
Yapı Kredi %430
Şişe Cam: %251
Çemtaş %454
Erbosan % 161
Halk batarken Türkiye iktisadının neden batmadığı sorusunun karşılığı işte burada saklı. Zira şirketler kısmında işler tıkırında. Onlar enflasyondan ve dolardaki artıştan, biz sefil vatandaşlar üzere etkilenmiyor. Maliyet artışlarını fiyatlarına yansıtabiliyorlar. Ayrıyeten ihracat yapıyorlarsa dolardaki artıştan da yararlanıyorlar. Bu sayede ciroları, kârları durmadan büyüyor.
Gözümüz yok, Allah daha çok versin. Fakat pastadaki büyümeyi bu ülke vatandaşlarının adaletli bir halde paylaşması gerekmez mi? Rabbena daima bana olur mu? Halk fakirleşirken, barınamadığını, beslenemediğini söyleyenlerin sayısı her geçen gün artarken küçük bir kesitin zenginleşmesi reva mı?
Veriler adaletsizliği, gelir dağılımında yaşanan müthiş bozulmayı net biçimde ortaya koyuyor. Bu yılın birinci çeyreğinde fiyatlı kısımların ulusal gelirden aldığı hisse yüzde 35,5’den 31,5’e gerilerken sermayenin hissesi 45,6’dan yüzde 47,6’ye yükseldi. Son iki yılda ise emeğin ulusal gelirden aldığı hisse yüzde 39’dan 31’e geriledi.
Bu nasıl oldu? Şirketler verimlilikte harikulade bir artış mı sağladılar? Teknolojide büyük bir sıçrama mı yaşadılar?
Yukarıda gördük, kârlarındaki, cirolarındaki artışın gerisinde verimlilik artışı, teknolojik sıçrama filan yok. Enflasyon var, TL’nin kıymet kaybı var. Halkı yoksullaştıran, onları zenginleştirdi.
Banka kârlarında yaşanan yüzde 300-400’lük sıçramayı ele alalım. Nasıl geldi bu “başarı”? Kolay, Merkez Bankası bankalara enflasyonun çok altında bir faizle, yüzde 14’le para verdi. Bankalar devletten yüzde 14’le aldığı parayı yüzde 40-50’yle sattı. Bir yandan da Hazine’nin bankalara özel çıkardığı enflasyona endeksli tahviller sayesinde yüzde 50-60 getiri elde ettiler. Yani taş atıp kolunu yormadan kârını dört-beş katına çıkardılar.
Enerji şirketleri, elektriğe üst üste gelen artırımlar sayesinde cirolarını ve kârlarını rekor oranda artırdılar.
Petrol şirketleri petrole her gün gelen artırım sayesinde kâr patlaması yaşadılar.
Perakende şirketleri maliyetlerindeki artışı raftaki fiyatlara yansıttığı için (Zararına satış yapamayacaklarına nazaran normal) cirolarını enflasyon oranında, hatta daha çok büyüttüler.
İhracatçılar, düşük faiz siyaseti nedeniyle dolarda yaşanan patlama nedeniyle cirolarını TL bazında iki-üç katına çıkardılar.
Vatandaşlara ne kaldı? Yanlış iktisat siyasetlerinin maliyetini sırtlamak.
Bu tablonun sorumlusu mevcut iktisat siyasetlerinin uygulayıcısı siyasi iktidardır. Lakin bu tertip bu türlü gitmez. Bu cümleyi Ecevit’in 1970’lerdeki ünlü sloganı “Bu sistem değişmeli”deki manasıyla değil, bu türlü giderse Türkiye bir felakete sürüklenir manasında söylüyorum. Kentler yaşanmaz yerler haline mi gelir, Türkiye bir iç düzensizliğe mı sürüklenir, açık faşizm mi yükselir, bilmiyorum. Lakin bu kadar büyük bir adaletsizliğin Türkiye’yi bir beka problemiyle yüz yüze bıraktığını görüyorum, siz de görüyorsunuzdur.
İktidar “Beka sorunu” deyip duruyor. Asıl beka sorunu budur.