Eski Hazine Müsteşarı ve Ekonomist Mahfi Eğilmez, kendi internet sitesi üzerinden, “II. Abdülhamid ve Osmanlı maliyesinin iflası” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Yazısının girişinde II. Abdülhamid‘in Osmanlı İmparatorluğu’nda 33 yıl karar sürdüğünü bu esnada devletin yaklaşık olarak 1,6 milyon kilometrekare toprak kaybettiğini ve kayıpların sadece toprakla kalmayıp Osmanlı Devleti’nin mali bağımsızlığını da kaybettiğini aktaran Eğilmez, “Sultan II. Abdülhamid tahta çıktığında Osmanlı dış borçları bir müddettir ödenemez durumdaydı, o nedenle daima olarak faizleri de üzerine eklenip yeni vadelerle yenilenerek döndürülmeye çalışılıyordu. O sıralarda 1873’de başlayan ve ismine sonradan Uzun Depresyon denilen kapitalizmin birinci büyük finansal krizi yaşanıyordu. Osmanlı’ya borç veren İngiltere ve Fransa da dâhil olmak üzere Avrupalı devletler bu krizin tesiriyle finansal açıdan dertli bir süreç içindeydiler ve Osmanlı’ya borçlarını ödemesi için baskı yapıyorlardı” dedi.
Mali bağımsızlığın kaybı
Eğilmez, Osmanlı Devleti’nin aldığı dış borçları Dolmabahçe Sarayı, Çırağan Sarayı, Beylerbeyi Sarayı üzere verimsiz alanlara yatırıldığını bu yatırımların da geri ödeme konusunda bir kaynak yaratmadığını, öte yandan Galata Bankerlerinden alınan iç borçların da ödenmeyi beklendiğini tabir ettiği yazısında şu tabirlere yer verdi:
“Sonunda 1877 – 78 Osmanlı – Rus savaşıyla (93 harbi) birlikte imparatorluk borçları ödeyemeyeceğini açıklayarak moratoryum ilan etmek zorunda kaldı. Akabinde yine masaya oturuldu ve Osmanlı İmparatorluğu alacaklılarıyla muahedeye vardı. Osmanlı Devleti, 1879’da yaptığı mutabakatla damga, alkollü içki, balık avı, tuz ve tütünden alınan vergi gelirlerini 10 yıl boyunca iç borçlar karşılığı olarak Galata Bankerlerine bıraktı
…İş bu kadarla da bitmedi. Yabancı devletler iç ve dış borçların ödenmesinde kullanılmaya ayrılan bu gelirleri toplama ve alacaklılara ödeme misyonunun de Osmanlı devletinden farklı bir yönetim kurularak ona devredilmesini istediler. Hükümet yabancı devletlerin baskılarına dayanamadı ve 20 Aralık 1881’de yayınladığı Muharrem Kararnamesi ile Rüsum-u Sitte İdaresi’ni kaldırarak yerine Düyun-u Umumiye-i Varidatı Muhassasa İdaresi’ni (kısa ismiyle Düyun-u Genele İdaresi) kurdu.
…Düyun-u Genele Yönetimi bu gelirleri toplayarak iç ve dış borçların alacaklılarına ödemeye başladı. Osmanlı İmparatorluğu’nun gelirlerinin yaklaşık üçte biri bu idarece tahsil ediliyordu. Böylelikle Düyun-u Genele Yönetimi, Osmanlı İmparatorluğunun bağımsız bir devlet olarak maliyesini yönetme, vergi koyma ya da kaldırma, vergi oranlarını değiştirme üzere hükümranlık haklarının bir kısmını elinden almış oluyordu”
Osmanlı Maliyesinin kendi vergilerini toplama yetkisini kaybetmesi sonucu imparatorluğun mali bağımsızlığından olması Sultan II. Abdülhamid vaktinde kurulan Rüsum-u Sitte Yönetimi ve Düyun-u Genele Yönetimi ve Reji Yönetimiyle olduğunu aktaran Eğilmez, “Mali bağımsızlığımıza tekrar kavuşmamız ise Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere Cumhuriyetin kurucu takımının bize armağanıdır” sözlerini kullandı.
Eğilmez yazısını şu sözlerle sonlandırdı:
Mahfi Eğilmez’in yazısının tamamını okumak için