ÇAYKUR Genel Müdürü Yusuf Ziya Alim, Rize’de; ANKA Haber Ajansı’nın sorularına cevap verdi.
Verimlilik unsurlarına bağlı olarak, bu yıl çay alım amaçlarının 650-700 bin ton olduğunu belirten Alim, şunları söyledi:
“Ancak üreticilerin rahatlığı ve korunması manasında biz bahçeden ne kadar çay alabilirsek tamamını alıp işliyoruz. Bu yıl prestijiyle, geçen sene mayıs ayında 314 bin ton yaş çay almışken bu sene yalnızca 212 bin ton çay alabildik. İkinci sürgün de 5 Temmuz’da başladı hala devam ediyor bugüne kadar da 86 bin ton yaş çay almış olduk.”
ÇAYKUR’un depolarındaki kuru çay ölçüsüne ait Alim, “75-80 bin ton civarında kuru çayımız var bu yılki çayla bir arada. Evvelden kalan hiçbir stoğumuz yok. Evvelden kalan stokların hepsi bir halde satıldı, elden çıkartıldı. Fakat zati mayıs ayı 15’i prestijiyle 55 bin ton civarında çayımız vardı yeni mayıs ayı ve ikinci sürgün devamıyla 75-80 bin ton civarında bir çayımız var” dedi.
‘ÇAYKUR’un aleyhinde hiçbir şeye müsaade vermeyiz’
Yusuf Ziya Alim, özel bölüme maliyetin altında kuru çay satışı yapıldığı, ÇAYKUR’un bu nedenle ziyan ettiği tarafındaki tezlere, şu karşılığı verdi:
“Hiçbir vakit üreticinin, çayın, ÇAYKUR’un aleyhine kabul edeceğimiz hiçbir şey olamaz, olmamış, zati olmayacak. Lakin çayı elden çıkartmak, çayı bir formda satmanın yolunu her vakit arıyoruz zati. Kâfi ki bir kilo daha çay satalım diye. Bunun için devamlı uğraşıyoruz.
Çay üretimi yapan hiçbir firmaya çay satmak istemiyoruz, istemedik. Neden istemedik? Birinci sattığımız yıllarda çayla iştigal eden bir firmaya satmıştık. Üreticilerimiz ayrıntılı bilmeden şöyle dediler, ‘Bu bireye siz çay veriyorsunuz bu sefer de bunlar üreticiden çay almıyor.’ Halbuki o denli bir şey yoktu, o sene özel firmalar daha çok çay almışlardı. Ancak biz ‘tamam’ dedik; ‘çay üreticisine vermeyelim, onun haricinde kim gelirse verelim.’
Siz diyelim ki çay üreten, alan, satan bir firma değilsiniz. Beş bin ton çay alır mısınız, almazsınız. Bununla iştigal edecek bir yapısı var ki beş bin ton, on bin ton almış oldu. Bu biçimde sattık. Satmamızın en büyük maksadı da hem depoları yenilemek ayrıyeten üreticiden bir kilo daha fazla çay nasıl alabiliriz, onun hesabını yapmak oldu.
‘Maliyetin altında satsak bunun hesabını veremeyiz’
Geçen sene bu manada 860 bin ton çay aldık üreticiden. Maksadımız; üreticiyi ezdirmeden, elindeki çayı toplumsal devlet anlayışıyla devlet kuruluşu olarak tamamını alabilmek. Üreticinin elinde çay bırakmamak yahut öteki bir yere ucuza satmasını engellemek için yaptık biz bunu.
O manada kuruma da ziyan vermedik, maliyetin altında satmadık, ki satsak aslında bunun hesabını veremeyiz. Yaptığımız her satışta bir lira da olsa beş lira da olsa kar gözüküyor. Bunu da herkes aslında biliyor. Bir de tasnifli çayın maliyeti düşük değil. Biz kuru çay satarken aldığımız karı o çayda da yakalayabildik.
‘Zararına çay satabilme bahtımız yok’
Bizim ziyanına çay satabilme bahtımız yok. Velev ki hakikat olsun, değil de ziyanına çay satamayız. Sonuçta bu özel bir şirket değil. Kamu kurumudur; karlılık, verimlilik prensiplerine bağlı olarak çalışmak zorundasınız. Bunu yapabilmek için de bir kuruş da olsa kar etmek zorundasınız. Biz, tasnifli çay satışlarımızda; herkes biliyor bunu, 3’e aldıysak 3,01’e, 4’e satmış olduk. Bu manada her ne yaptıysak depo düşüncesinden kurtulmuş olduk, stok maliyetinden kurtulmuş olduk.
Aynı vakitte da üreticimizi ezdirmedik. ÇAYKUR, tarihinde 865 bin ton çay alımı hiçbir biçimde yapmamış. Bunu almak çok daha problemli bir süreç. 860 bin ton çayı alıp depolasan, depo bile bulamıyorsun ki biz bunun çoğunluğunu da sattık.”
AKP hükümetinin hazırladığı Çay Kanunu teklifini pahalandıran Alim, şunları söyledi:
Üreticinin kanun deyince, istediği tek bir husus var. Devletin açıkladığı taban fiyatının altına fiyatlar düşmesin. Ancak hür piyasa iktisadı de var bu ortada. Bunun yanında hazırlanan kanun; üreticiyi, çayı, çay dalını ÇAYKUR’u daha da güçlendirecek bir yapıya kavuşturulacak. Tahminen bir taslak formunda sunuldu, Bakanlık üzerinden Meclis’e gitti. Fakat sonuçta sanırım Meclis tekrar açıldığı vakit yine düzenleme olacak. Bu tartışmanın içinde çay fiyatını Ulusal Çay Kurulu açıklayacak diyor, şu anda Ulusal Çay Konseyi’nin yapısında yalnızca teklif olabilir diyor. Demek ki hepsi düzenlenecek lakin ben şunu açık açık söyleyeyim. Çay kanununun çaya, bölgeye, hiç kimse aslında göze alamaz bunu ‘çaya ziyan verelim, çay özelleşsin’ diye.
‘ÇAYKUR’un satılması hem üreticiye hem de devlete yarar sağlamaz’
Ben 1992’de kuruma girerken 1992’den beri ‘ÇAYKUR özelleşiyor’ diyorlar. Ben geldim, girdim, Genel Müdür oldum, emekliliğim de doldu, hala konuşuluyor. ÇAYKUR’un satılması üreticiye de yarar sağlamaz, devlete de yarar sağlamaz, toplumsal manada da yarar getirmez. Lakin bunlar konuşuluyor, konuşulur. Ben kanundan şöyle bir şey bekliyorum: Çayın pahasını daha da arttıracak, üreticiye yarar sağlayacak hem ÇAYKUR’u güçlendirecek hem tabi ki özel kesimi de güçlendirecek; sonuçta devlet ve özel, birlik içinde çalışmadıktan sonra çayın da bir bedeli olmaz.
Ulusal Çay Kurulu’nun başkanlığına talip olup olmayacağı istikametindeki soru karşısında Alim, şunları söyledi:
“Biz talibiz demeyiz lakin orası da bildiğim kadarıyla seçimle oluyor. Bizim iki tane görevlendirdiğimiz arkadaşımız da var orada. Olacak olan şahısların bir yanlışlığı olma bahtı yok. Velev ki oldu diyelim iki genel müdür yardımcısı var bir hukuk müşaviri var hepsinin orada misyonları var. O manada Ulusal Çay Kurulu Lideri ÇAYKUR değildir, sanki farklılık olur, diye düşünseler bile. Bence o denli bir şey olamaz. Zira içinde üç dört tane yalnızca ÇAYKUR’dan bireyler var ki bunlar da üst seviye yöneticiler. Onun haricinde aslında ziraat odaları var ki üreticiyi temsil ediyor bunlar. O manada ben üretici, çay ve ÇAYKUR hakkında makûs bir şey beklemiyorum.”
‘Çay kanunuyla kaçak çay bahçeleri sorunu çözülecektir’
Kaçak çay bahçelerinin ruhsatlandırılması hakkında değerlendirmelerde bulunan Alim şunları söyledi:
“2012 yılında çıkan bir genelgeyle tüm ruhsatsız alanlar ruhsata bağlandı, yine süreçler yapıldı. Lakin tabi her geçen gün bu alanlar artıyor, müsaade alınmadan yapılıyor. İşin doğrusu, ‘benim arazimdir, yaparım’ diyor. Ancak her şeyin bir resmiyeti olması lazım ruhsatı olması lazım. Muhtaçlık ziyadesiyle bence yapmamak da lazım. Ancak yapılmışsa da tabi onun bir halde çözülmesi lazım.
Çay Kanunu ile birlikte bunun da bir altyapısı yapılacaktır. Tahminen de büsbütün çözülecektir. Artık birden yeterli berbat diye ayıramayız ancak tahminen de çok düzgün olacak. Onu da görmeden bir şey diyemeyiz. Sonuçta ruhsatlandırma süreçlerinin de bir alt yapıya bağlamak lazım.”
‘Mevsimlik personellerin takıma alınması kuruma büyük yarar sağlar’
ÇAYKUR’da çalışan mevsimlik emekçilerin takım talebi konusunda emekçilerin toplumsal medya üzerinden kendisine sorular sorduğunu söz eden Alim, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Arkadaşlar twitter üzerinden devamlı bana tweetliyorlar işte ‘kadromu istiyorum’ gibilerinden. O manada arkadaşlar girerken mevsimlik girdiler. Lakin ister istemez herkes ‘altı ay olsun’, istediler. Altı ay oldu artık dokuz ay olsun, yıllık olsun. Tabi bunun içerisinde dört yıllık iktisatçılar, işletmeciler, ziraat mühendisleri, orman mühendisleri, makine mühendisleri her türlü arkadaşımız var. Biz onlardan faydalanıyoruz. Ayrıyeten onlar bizim dönmemizin en büyük taşları. Fabrikalarımızda onlardan çok hoş faydalanıyoruz.
Arkadaşlara biz daima şunu öneriyoruz, ‘KPSS’lere girin ki o puanlar üzerinden alımlar olduğu vakit öncelikli biz sizi tercih ederiz.’ Hatta bu formda birkaç arkadaş da oldu. Mevsimlik çalışıyordu KPSS’ye girdi kazandı, aldık, takımlı hale geldi; çalışmaya devam ediyor.
Bizim her vakit aklımızda onlar, sonuçta fabrikalarda şu anda bizim çalışmalarından en düzgün faydalandığımız, vardiya sorumluluğunda vazifelerini yapan arkadaşlar bunlar. Yarın ne olur bilemiyorum. Kurum açısından yararlı olur. Bir sıfırdan almak var kurumu hiç tanımayan; bir de kurumun içinde bu badireyi çeken, bu işi bilen, ilgilisi olanlar var. Bir de bunlar hem üretici tıpkı vakitte, alıcı olacakları için biz de isteriz.”
‘Didi’den her yıl kar ediyoruz’
ÇAYKUR’un en değerli gelir kaynaklarından biri olan Didi ile ilgili soru üzerine de Alim, şöyle konuştu:
“Hani diyorlar ya, ‘taş taş üstüne koyan herkese minnet ederiz’ diye… Biz o manada her kim kurum için hoş işler yaptıysa daima çok hoş dedik, teşekkür ettik, anarız, sayarız. Ancak Didi konusunda… Mesela altyapısı biliyorsunuz, Ekrem Şanlı vaktinde AR-GE çalışmaları yapılmıştı, bir noktaya gelmişti. Öbür genel müdürümüz geldi daha ileri götürdü, çalışmaları hızlandırdı. Didi markası çıktı piyasaya. Piyasaya çıkınca da hakikaten tuttu. Herkes Didi’yi alıyor, içiyor, kabul ediyor. Biz de onu devam ettirdik. Birtakım pandemi nedeniyle kasvetler oldu, o denli oldu, bu türlü oldu. Sonuçta biz Didi konusunda çalışmalarımız devam ediyor, 100 milyon litrenin altına düşmüyoruz, satışımızda da karlılığımızda da hiçbir sorun yok, karlı kapatıyoruz Didi konusunda. Reklam konusunda, her yıl gerekli yerlerde… Mesela artık Kayseri’de otobüslere Didi reklamı vereceğiz. Kayseri Belediyesi’nin onlar şirketlere veriyorlar, onun üzerinden reklam alıyor. Kayseri’ye verdik. Türkiye genelinde billboardlara verdik. Didi konusunda yurt dışı var mesela şu anda Katar’la bir ilişkimiz var. Biz daha da büyümesini, hatta dolum formunda değil de tesisi kendimiz kuralım istiyoruz. Kendimiz kurarsak daha çok piyasayla yarış edebileceğiz, maliyetler konusunda. 100 milyon değil, tahminen 200 milyona çıkacağız, o vakit ne diyecekler? Reklam yapılmadan olmuyor bu hakikat. Lakin biz de reklamı her sene tahminen üç yapacaktık iki yapıyoruz. O eksiklik olabilir.
2018’de bana vekâlet verildi ben o gün bugün orada tasarruf, burada tasarruf, onu kıs, bunu kıs bu sene muhtemelen, büyük bir ihtimalle bu sene kar da açıklayacağız. Lakin bunları yapabilmek için sağdan soldan kısman gerekiyor. Reklamı 3 değil de 2 ye indiriyorsun teğe indiriyorsun, dışarıdan bakanlar daha farklı bakabilir, daha yeterli gözle görebilir de… Kurum olarak dediğim üzere billboardlarda olsun, televizyonlarda olsun genelde yapılması gerekeni yapıyoruz diye düşünüyorum.”
‘ÇAYKUR’da yapıyı düzelttik. Ziyan değil artık kar açıklayacağız’
Alim, ÇAYKUR’un ziyan etmesi ile ilgili soruya ise şu karşılığı verdi:
“Dünyada pandemi oldu, krizler oldu. Bir her sene ziyanı; bir aşağıya, bir aşağıya… Bu yılki ziyanımız da bu yıl sonunda yüzde 99,5 diyelim, bir yanılma hissesi da olsun; kar açıklayacağız. Yapıyı düzelttikten sonra, bozulacağını da düşünmüyorum. Bir düzeldi mi o denli sarfiyat. Bir sefercik olsun bu yapı düzeldi mi az kar açıklar çok kar açıklar lakin kara hakikat masraf.”
‘Kardeşim AKP vilayet lideri olmadan evvel ben ÇAYKUR’daydım’
Alim, kardeşinin AKP Rize Vilayet Lideri olmasına yönelik tenkitlere ise şu karşılığı verdi:
Kurum ismine, bölge ismine çay ismine yapmamız gereken her şeyi yapıyoruz. Hiç bu şeylere de takılmıyoruz zira bizim yapacak o kadar işimiz var ki… Bunu söylerken iş olsun diye yahut bak işte biz bu türlü çalışıyoruz manasında söylemiyorum… Çay için yapmamız gereken en ufak adımı bile atmak için uğraşıyoruz. ÇAYKUR’un isminin daha üste çıkması için ne yapmamız gerekiyorsa tüm adımları atıyoruz. Atmaya da devam edeceğiz. Bu yalnızca ÇAYKUR’a bağlı olduğumuz süreyle de hudutlu değil buradan ayrıldıktan sonra da çay, ÇAYKUR bizim için farklı bir yeri olduğu için sizin için de o denli, hepimiz için o denli. O manada kardeşimin siyasette olması bana artısı eksisini tabi ölçemem; lakin kurum olarak bizle bir şeyi yok.”
‘Kanser ilacı çalışmasında ne kadar para harcandı bilmiyorum’
Eski ÇAYKUR Genel Müdürü İmdat Sütlüoğlu periyodunda yapılan kanser ilacı araştırmasına ne kadar para harcandığı sorusuna Alim, “Kurum yapmamıştı esasen, kurumun dışında yapılmıştı. Tabi hoş bir çalışma da olabilirdi, fakat sonunda bir yerde kaldı. Biz devam ettirmedik, tahminen edilmesi gerekiyordu, onu bilemiyorum. Ancak kuruma fazla bir şeyi yoktu, AR-GE çalışması olarak arkadaşlarımıza sorduğumuzda, onların da fazla bir bilgisi yoktu. O denli kaldı. Ancak ne masraf edildi, ne olmuş ne bitmiş; kurumun dışında kaldığı için sayı konusunda ne versem zahmet olur” dedi.
‘Stevia için bölgemiz uygun değil’
Kamuoyunda tartışılan ve yaklaşık 16 milyon lira ziyanla kapatılan Stevia bitkisi ve kurulan fabrika hakkında da açıklama yapan Alim, şunları söyledi:
“Aslında stevia bölgede yetişmiyor değil. Yalnız şöyle yetişiyor; açık bir yerin olacak, düz olacak, ben teknik adam değilim, bunu söyleyen ziraat mühendisi arkadaşlarımız bu işle ilgilenenler; açık alan olacak, güneşi bol olacak, rutubeti olacak. Bölgede bir kısmı var, bir kısmı yok. Bol güneş olacak, fazla otun içinde kalınca çürüyor.
Biz üreticilerimizin hepsine dağıttık, 46 fabrikaya. Hatta, ‘100’er metrekare yapın’ dedik. Fakat o 100’er metrekareler bile olmadı, çürüdü. Bir de biliyorsunuz bizim üreticilerimiz, bizden evvelki dedelerimiz babalarımız çayı dikmiş, biz hala o sistem üzerinden gidiyoruz. Lakin burada en fazla üç yıl dayanabiliyor stevia. Üç yıl sonra bunu tekrar yeniden dikmeniz gerekiyor. Bizim üreticimize ağır gelen bir tarım çeşidi. Ekonomik katkısı olur muydu? Olurdu doğal ki, lakin olmadı üreticiye kabullendiremedik. Tahminen birisi der ki ben kabullendirdim o başka bir olay. Lakin kabullendirilemedi, olmayınca da üretim de olmadı.
Ama biz yapılan tesisin, âtıl kalmaması için elimizden gelen her ne varsa, yılda tahminen de bugüne kadar beş altı kez ihaleye çıktık, ‘tesis boş kalmasın çalıştıralım.’ En hoş yetiştiği yer Antalya bölgesi, Balıkesir’de de yetişiyor. Bir oburu, burası engebeli yamaçlar olduğu için rüzgar alınca etkileniyormuş bitki. Düz alan istenmesinin nedeni rüzgar fazla almaması. Kimseden ilgi görmeyince kaldı, tesis de tıpkı biçimde duruyor. Fakat kiralanması için uğraşıyoruz. Tabi hammaddeyi taşımak da var. Sonuçta Antalya’da yetişiyor oradan adam alıp taşıyacak, kiralayabilirsek iktisada kazandırma ismine çalışıyoruz. Ölçüsünü tam bilmiyorum ancak 16 ila 20 milyon lira üzere bir paradır net sayısını bilmiyorum muhasebe kayıtlarından bakmak lazım. Sonuçta harcanan paranın karşılığında da bir tesis var orda. Cumhuriyet Çay Fabrikamızın yanında.”
