BBC haklı. Sahiden de bu, 1980’lerde demokrasiye dönülmesinden bu yana Brezilya’daki en kıymetli seçim. Çekişmeli Başkanlık Seçimi’nde düğüm ikinci cinste çözülecek. Oyların yüzde 48,3’ünü almasına karşın solcu aday, eski Devlet Lideri Luiz Inácio Lula da Silva, rakibi çok sağcı, mevcut, Devlet Lideri Jair Bolsonaro’yu yenecek oy çoğunluğunu elde edemedi. Sonuçlar kamuoyu anketlerinin pek de emniyetli olmadığını bu seçimde de kanıtladı, en azından bana. Anketlerin birinci cinste kaybedebilir dediği Bolsonaro oyların yüzde 43,3’ünü aldı.
Seçim epeyce sert geçti. Bolsonaro taraftarları Lula’ya “hırsız” derken, Lula yanlıları ile ülkenin solu Bolsonaro’yu meczup olarak nitelendirdi. Birinci cinsin gösterdiği enteresan bir sonuç da, Lula’nın Bolsonaro’dan nefret kısımların de oylarını almış olması. Hatta İngiliz Guardian gazetesi “Lula’ya oy verenlerin birçoklarının solcu olmadığını” bile ileri sürdü.
Yasal meselelerle karşı karşıya olmasına karşın popülaritesi oldukça yüksek olan Lula, yarışın ikinci tipe kalması yüzünden ümitsizliğe düşmüş değil, Bunu başkanlığa giden yolda “küçük bir gecikme” olarak kıymetlendiriyor.
Lakabıydı soyadı oldu
Yeri gelmişken belirtelim Lula, Portekiz’ce de Kalamar manasına gelen bir sözcük. Aslında kendisine takılan bu lakabı bir mühlet sonra soyadına ekleyen Lula eski çelik çalışanı bir sendika önderiydi. Yoksulluk nedeniyle önemli bir eğitim göremeyen Lula iktidarı devrinde Brezilya’daki süratli ekonomik gelişmeyi başlatan bir önder olarak biliniyor.
Solcu ancak -bana nazaran “sosyalist değil doğal. İdaresi sırasında kimi uygulamalarıyla sermaye etraflarının de itimadını kazandı. Yalnızca onların değil, IMF’nin de. Ancak uyguladığı yoksulluk aksisi programla geniş kitlelerin takviyesini kazanması yabana atılamaz. Lula, 2010’da tamamladığı misyonundan sonra önemli komplolarla karşı karşıya kaldı. Nihayet Temmuz 2017’de Brezilya’nın, burjuva medyasının tabiriyle “gelmiş geçmiş en büyük yolsuzluk skandalının” zanlısı ilan edilerek rüşvet, kara para aklama üzere hatalardan karar giyerek dokuz buçuk yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Ocak 2018’de bir temyiz mahkemesi mahkumiyet kararını onayarak cezasını 12 yıla yükseltti. Hiçbir vakit kabul etmediği suçlamaların siyasi olduğunu vurgulayan Lula’nın cezalarının iptali ona yine adaylık yolunu açtı.
Yine kazanırdı
Genel kanı nitekim de ülkede çok tesirli olan toprak baronlarının yargıyı etkilemesi sonucu suçlandığı yolunda. Halkın büyük bir bölümünün bu suçlamalara prestij etmemesi iptal kararına yol açtı aslında. Cezalarının onaylandığı 2018’deki bir ankete nazaran, şayet o tarihte seçim yapılsaydı yüzde 34 oy oranıyla yarışın galibi olabilirdi. Anketlere hiç prestij etmeyen biri olmama karşın bu bilgiyi de eklemiş olayım.
Analistler o devirde Lula’nın kalıcı popülaritesinin, toplumsal adalete olan bağlılığının yanı sıra vazife mühleti boyunca sıradan Brezilyalıların yaşadığı ekonomik refahtan da kaynaklandığını söylüyorlar ki haklılar. Hakikaten ülkede daha evvel görülmemiş ölçüde yoksulluk aksisi çok sayıda programı yaşama geçiren tek önder oldu Lula. BBC’nin bir tahlilinde Lula’nın vazifede olduğu yıllar boyunca toplumsal yardım projelerine milyarlarca dolar aktardığı belirtilmişti. Tahlilde “asgari fiyatı enflasyon oranının çok üzerine çıkararak, en fakirlere devlet yardımını genişleterek” yaklaşık 44 milyon bireye yardım ettiği belirtiliyor Lula’nın. Bu nedenle onca siyasi engellemeye, karalamaya karşın popülaritesi hiç lakin hiç düşmedi.
Dokuz puan önde
Temkinli olmayı elden bırakmadan tekrar bir anket sonucunu anımsatayım; New York merkezli Americas Society tarafından yapılan bir ankete nazaran Bolsonaro’ya karşı dokuz puanlık bir üstünlüğü var Lula’nın.
Bolsonaro’ya gelince. “Güney Amerika’nın Trump’ı” olarak bilinen sağcı önderin ülke dışındaki prestiji yerlerde sürünüyor. Dış siyasette son derece “hırçın” tavırları olan biri zira. Lula iktidara gelmesi durumunda “Brezilya’nın diplomatik nüfuzunu arttırmayı” maksadına koymuş durumda. Ülkesini yine dünya sahnesinde kilit bir oyuncuya dönüştürecek.
Bunu başarbilir bence. Zira Lula, nitekim iktidarı boyunca epey “dengeci/dengeli” bir siyaset izlemişti. Hem eski ABD Lideri G.W. Bush’la, hem eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejat’la hem de Venezüela Devlet Lideri Hugo Chavez’le “dostane” ilgiler geliştirebilmişti.
Gerçekten deli
Rakiplerinin Bolsonaro’ya “deli” demelerinin herhalde haklı münasebetleri var. Vazife müddeti boyunca ülkede yangın ya da talan yüzünden ormansızlaşma had safhaya çıkmışken Brezilya’nın dünyanın en hoş yağmur ormanlarını kısmen ekonomik sömürüye açtı adam düpedüz. Lakin bir “deli” yapabilir bunu. Bu yüzden Lula, Amazon’u muhafazaya yönelik tedbirleri artırma vaadiyle iklim konusunda daha şuurlu seçmenlerin dayanağını de kazandı.
Lula ayrıyeten daha yüksek kamu harcamalarına imkan sağlayacak yeni bir vergi sistemi getirme kelamı de verdi. Bolsonaro hükümeti periyodunda tekrar çoğalan yoksulluğa son vermek tekrar önceliği olacak.
Tüm bunlara karşın, Bolsonaro’nun hiç de azımsanmayacak bir oy alması Lula’nın zaferini geciktirebilir.
Bolsonaro’nun neden bu kadar oy aldığını, ikinci cinsten sonra, sonuç ne olursa olsun, ayrıyeten yazmalı. Zira bizim seçmenden farkı yok Brezilya seçmeninin de.
Bakalım, benzerlikler neymiş.
