Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden (KTÜ) bal uzmanı Prof. Dr. Sevgi Kolaylı, Düzce’de kovanlardaki balı yiyen yavru ayının baygınlık geçirmesiyle gündeme gelen acı balda zehir tesirinin, kuraklığın tesiriyle arttığına dikkat çekti. Bölgede ‘deli bal’ olarak da isimlendirilen balın tüketilmemesi uyarasında bulunan Kolaylı, “Kurak vakitlerde randımanı artan meczup balda toksinlerin ölçüsü da doğal olarak artıyor. Balları tüketen insanlarda da zehirlenmeler oluyor” dedi.
KTÜ Fen Fakültesi Biyokimya Kısmı’nda öğretim vazifelisi ve bal uzmanı Prof. Dr. Sevgi Kolaylı, Düzce’de çiftçilerin bal kovanlarına dadanan yavru ayının fazla yediği bal sonrası baygınlık geçirmesiyle gündeme gelen ve halk ortasında ‘deli bal’ olarak da isimlendirilen acı balda, global iklim değişikliği kaynaklı kuraklıktan sonra zehir tesirinin arttığını söyledi. Prof. Dr. Kolaylı, dünyada yüzde 98’i Karadeniz Bölgesi’nde üretilen ve sofralık bal olmadığına dikkat çektiği acı balın ilaç endüstrisinde kullanılmasını önerdi.
‘Kuraklıkta toksinlerin tesiri artıyor’
Acı balın, bölgede ormangülü çiçeğinden elde edildiğini belirten Prof. Dr. Kolaylı, “Bu çiçeğin çok hoş bal randımanı var ancak komar çiçeğinde zehir tesiri gösteren bir husus var. Bu her vakit çok fazla ölçüde mecnun balda bulunmuyor. Bu yıl olduğu üzere yağmurun az olduğu kurak vakitlerde mecnun bal randımanı artıyor ve bu mecnun balda bulunan toksinlerin ölçüsü da doğal olarak artıyor. İşte o vakit bu balları tüketen insanlarda birtakım zehirlenmeler oluyor. Baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, ani tansiyon düşüklüğü, halüsinasyon görme üzere semptomları oluyor mecnun bal zehirlenmesinin. Bu da 2 gün boyunca devam edebiliyor” diye konuştu.
‘Bu bal sofralık değil’
Deli balın ilaç endüstrisine kazandırılması için bir an evvel çalışmalara başlanılması gerektiğini savunan Prof. Dr. Kolaylı, “Bu bal, sinemalara mevzu olmuş ve hatta biyolojik silah olarak da kullanılmış. Dünyada birinci biyolojik silah olarak kullanılan baldır, meczup bal. Zigana yörelerinde İran askerleri geri dönerken mecnun baldan yemişler ve topluca etkilenmişler. Bu bal sofralık bir bal değil. Bilhassa ilaç endüstride kullanılması gereken tıbbi açıdan çok nemli bir bal. Bu balı dünya genelinde öne çıkarmak ve ilaç endüstrisine kazandırmak gerekiyor. Düzce’de çiftçilerin bal kovanlarına dadanıp fazla meczup bal yiyen ayının gündem olmasından sonra bir farkındalık oluştu. İlaç dalına kazandırılması için geç kalınmış bir eser. Daha fazla geç olmadan harekete geçilmeli” dedi.
Deli bal
Deli bal, arıların beyaz ormangülü ve Kafkas ormangülü çiçeklerinden elde ettiği, halk ortasında ‘bal tutması’ denilen olaya (deli bal zehirlemesi) neden olan arı eseridir; halk ortasında ‘tutan bal’ da denilir. Ormangülleri tipleri, Türkiye’de Karadeniz ikliminin görüldüğü deniz düzeyinde 3 bin metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde yetişir. Deniz düzeyinde mayıs ayında açan çiçekler yüksek alanlarda yaz mühletince açıktır. Kısmı, yaprakları, çiçekleri de zehirli olan bitkiye halk ortasında ‘kuzu katili’, ‘dana katili’ de denilmektedir. Mecnun balı alışkın olmayan şahısların az ölçüde tüketmeleri bile sıhhat meseleleri oluşmasına neden olmaktadır. Avrupa’da hekim nezaretinde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.
Zehirlenme belirtileri
İçinde yer alan grayanotoksin unsurunun zehirlenmeye yol açtığı ve 1 kaşık tüketilmesiyle çoklukla 1- 1,5 saat içinde tesirlerinin görülmeye başlandığı mecnun balın bedende aksiliğe neden olan belirtileri ise kalp ritmi bozukluğu, boğazda yanma, deride ve beğenilen kızarma, bulantı, kusma, ağız ve burunda kaşınma, tükürükte artış, bulanık görme yahut süreksiz körlük, baş ağrısı ve dönmesi, ishal, tansiyon düşüklüğü ve şuur kaybıdır.