Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin dün Ekonomik Dönüşüm ve Yeni Paradigmalar Tepesi’ndeki konuşması toplumsal medyaya bomba üzere düştü. “Bugün ‘modern para teorisi’, ‘halk ekonomisi’, ‘girişimci devlet anlayışı’, ‘kalkınmacı merkez bankacılığı’ ve daha birçok yaklaşım, bildiğiniz üzere son derece tanınan olan heterodoks iktisat yaklaşımlarına birtakım örneklerdir” diyen Nebati’nin ekonomik gündeme asıl damgasını vuran konuşmasının devamı ise şöyleydi:
“Neoklasik iktisat kanısından epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım, günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal iktisat ve nöro iktisat üzere alanların da tesiriyle daha fazla ehemmiyet kazanmaktadır. Türkiye’nin özgül şartları kelam konusuyken ve heterodoks iktisada dair güçlü bir literatür varken, hatta ve hatta tüm global sarsıntılara karşın ülkemiz birçok alanda olumlu gelişmeler kaydederken, çeşitli çevrelerce iktisat modelimizin insafsızca ve adeta ideolojik bir saplantıya varırcasına eleştirilmesini şaşkınlıkla karşıladığımızı belirtmek isterim.”
Rezervler yakıldı, TL ‘en dip’i gördü
2 Aralık 2021’de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığı vazifesine atanan Nebati’nin başta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) rezervleri olmak üzere enflasyon ve döviz kurları, net döviz rezervleri üzere en önemli ekonomik göstergelerde yarattığı yıkım, vatandaşlara “nöro ekonomi”yi değil, Roma’yı yakan İmparator Neron’u çağrıştırdı. Nebati’nin misyona geldiği Aralık 2021 ayında enflasyon yüzde 13.58 iken bu yılın ağustos ayında 6’ya katlanarak yüzde 80.21 ile 27 yılın rekor düzeyine ulaştı. Nebati’nin “TL en düşük düzeyde, daha ineceği bir yer yok. Rahat olun” kelamlarına karşın dolar kuru da geçen vakit zarfında yüzde 121.6 artışla 8.3720 TL’den (31 Ağustos 2021) 18.5545 TL’ye yükseldi. TCMB’nin net döviz rezervleri Nebati misyona gelmeden evvel de azalmaya başlamasına karşın, döviz kurlarındaki artışı durdurmak için “arka kapı yöntemiyle” yapılan satışlarla yeterlice erimeye başladı. Nebati vazifeye gelmeden evvelki son kasım ayında (2021) yaklaşık 125 milyar dolar olan brüt rezervler geçen hafta 110.8 milyar dolara, yaklaşık 30 milyar dolar civarında olan net döviz rezervleri ise 9.67 milyar dolara geriledi. Bloomberg Türkiye ve İsveç Ekonomisti Selva Baziki, döviz kurlarındaki artışı frenlemek için TCMB’nin bu yıl 8 ayda “arka kapı yöntemiyle” sattığı döviz ölçüsünün 75 milyar dolar olduğunu tez etti. CHP Sözcüsü Faik Öztrak ise on 1 haftada dolardaki artışın önünü kesmek için “arka kapıdan” 2.5 milyar dolar satıldığını söyledi.
İstatistikler kendisini yalanlıyor
Nebati’nin kelamlarının manasını, ağustos ayında kuruluşunu tamamlayan Sosyalist Güç Birliği’nin kurucu üyelerinden, iktisatçı ve Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’na da sorduk. Nebati’nin açıklamalarını hayat ve şahsen kendi açıkladıkları istatistiklerin yalanladığını vurgulayan Kozanoğlu, şunları söyledi:
‘Türkiye stagflasyona sürükleniyor’
“Nebati, Türkiye İktisat Modeli sayesinde süratli büyüme sağlandığından kelam ederek Joseph Alois Schumpeter’in ‘yaratıcı yıkıcılık’ kavramını gündeme getiriyor. Öncelikle ihracatında yüksek teknolojili eserlerin hissesi yüzde 2.8’e kadar gerileyen, ucuz emek gücüne dayanan bir iktisatta yenilikçilik, teknolojik bir sıçrama yok demektir. Bu türlü bir durumda ‘yaratıcı yıkıcılıktan’ kelam etmek trajikomiktir. Zati tüm göstergeler iktisadın yavaşladığını, sakinlik içinde enflasyona (stagflasyon) sürüklendiğini gösteriyor. Orta Vadeli Plan’da (OVP) yılın 1. yarısı yüzde 7.6 gerçekleşen büyümenin yüzde 2.5’e gerileyeceği tabir ediliyor. Türkiye’de 2013’te kişi başına gelir 12.582 dolara yükseldiği vakit ‘orta gelir tuzağı’ tartışması başlatılmış, nasıl 20 bin dolara yükseleceği konuşulur olmuştu. Aslında TL’nin kıymetli tutulması sonucu bu yapay bir sayıydı. Sonra kişi başına gelir daima düşmüş, 2020’de 8.600 dolara kadar gerilemişti. OVP’de ise lakin 2023 tekrar 10 bin dolar eşiğini aşması bekleniyor. Öyleyse evvel 10 yıl evvelki sayısı bir yakalayalım, sonra ‘orta gelir tuzağı’nı aşmayı konuşalım.”
Heterodoks görüşlerin, ortodoks iktisat siyaseti yaklaşımın yani neoklasik öğretinin ve günümüzdeki sözüyle neoliberalizmin dışındaki tüm yaklaşımları kapsadığını vurgulayan Kozanoğlu, kelamlarını şöyle tamamladı:
‘Bu saçmalıkların heterodoks iktisatla ilgisi yok’
“Heterodoks iktisat Marksistler, post-Keynesyenler, kurumsalcılar, feminist, ekolojist ortodoks iktisada, onun günümüzdeki uygulaması neoliberalizme itirazı temsil eden geniş bir ailedir. Anaakım piyasacı yani ortodoksların ‘Enflasyonu düşürmek için kesinlikle faiz artışı yapmak ve fiyatları düşük tutmak gerekir’ bağnazlığına karşı çıkar. Vergi yüklü maliye siyasetleriyle ve fiyat kontrolleriyle fiyatlar düşmeden, emek bölümünün hayat standartları gerilemeden enflasyonla çaba edilebileceğini savunur. Ancak TÜİK enflasyonu bile yüzde 80’i aşmışken, faizleri tek hanelere indirip insanları ister istemez dövize ve mal almaya yönlendirip enflasyonu patlatma zihniyeti düpedüz saçmalıktır ve ne heterodoks iktisatla ne de saygın öbür bir akımla yakından uzaktan ilgisi yoktur.”