Çin’de kabine misyonundaki Devlet Kurulu’na bağlı Tayvan Alakaları Dairesi ile Enformasyon Dairesinin ortak yayımladığı, “Tayvan Sorunu ve Yeni Periyotta Çin’in Birleşmesi” başlıklı evrakta, Pekin’in ada üzerindeki egemenlik argümanları yinelenirken uzlaşmacı bildirilere yer verilmesi de dikkati çekti.
Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Tayvan sorunun tahlilini ve Çin’in yine birleşmesini “tarihi görev” kabul ettiğinin belirtildiği evrakta, “Barışçı tekrar birleşmeyi sağlamak için tüm samimiyetimizle ve elimizden gelen her çabayı göstereceğiz” tabiri kullanıldı.
‘ABD’nin kendi çıkarları zedelenecektir’
Belgede, Pekin’in birleşme maksadı doğrultusunda gerekirse güç kullanma seçeneğini gizli tuttuğunu, lakin bunun Tayvan’ın Çinli halkını amaç almayacağı, dış müdahalelere ve ayrılıkçı aksiyonlara savunma hedefli olacağı vurgulandı.
Son devirde ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi‘nin ziyareti ve Çin’in ada etrafında yürüttüğü tatbikatlarla tırmanan tansiyonun sorumlusu olarak Tayvan’daki hükümete ve onu destekleyen dış güçlere işaret edilen dokümanda, “Boğaz’ın iki yakası ortasındaki münasebetlerde tansiyona, Demokratik İleri Parti (DPP) otoritelerinin aksiyonları sebep olmuştur. Bu aksiyonlar, bölgede barış ve istikrarı tehdit etmekte, barışçı yine birleşme imkanlarını kısıtlamaktadır. Dış güçler de ayrılıkçılıkların provokatif aksiyonlarını cesaretlendirmiş ve desteklemiştir” tabirine yer verildi.
Washington idaresine yönelik iletilerin da yer aldığı dokümanda “ABD’de kimi güçler, Tayvan’ı Çin’e karşı piyon olarak kullanmak istiyor. Şayet onlara müsaade edilirse, Boğaz’daki tansiyon artmaya devam edecek, Çin-ABD ilgileri daha fazla ziyan görecek ve bu durum ABD’nin kendi çıkarlarını da zedeleyecektir” değerlendirmesine yer verildi.
‘Tek ülke, iki sistem’
Belgede Çin’in tek bir ülke olduğu ve Tayvan’ın onun modülü olduğu, adanın hiçbir vakit başka bir devlet olmadığı ve bu statüsünün değiştirilemeyeceği belirtilerek, şu kelamlar kaydedildi:
“Barışçı yine birleşme ve ‘tek ülke, iki sistem’ anlayışı, Tayvan probleminin tahlili ve ulusal birliğe ulaşılması için temel unsurlardır. Barışçı tekrar birleşmeyi sağlamak için ana karanın ve Tayvan’ın farklı ideolojilere ve toplumsal sistemlere sahip olduğunun kabul edilmesi gerekir.
‘Tek ülke, iki sistem’ sıkıntıya en kapsayıcı tahlil olacaktır. Bu, demokratik unsurlar temelinde, güzel, niyete dayalı, barışçı tahlili ve her iki tarafın da yararını hedefleyen bir yaklaşımdır. Toplumsal sistemlerin farklılığı, ne tekrar birleşme önünde bir pürüz ne de ayrılıkçılığın münasebeti olabilir.”
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zıdong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintang) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinde Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik alaka tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Konseyinde yapılan oylamada, Pekin hükümetinin Çin’in tek yasal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın memleketler arası örgütlerdeki pozisyonu meçhul hale gelmişti.
Pekin idaresi, “Tek Çin” prensibini benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının kesimi olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik ilgiler kurmasına, BM’de ve başka memleketler arası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor, kendisini tanıyan ülkelerin Tayvan ile diplomatik bağlarını kesmesini kural koşuyor.
Çin ve ABD ortasında yükselen tansiyon
Pelosi ve beraberindeki 5 kişilik Kongre heyetinin geçen hafta yaptığı ziyaret, Ada’yı topraklarının modülü gören Pekin’in yansısını çekmişti. Çin, 2 ve 3 Ağustos’taki ziyaretin akabinde Ada etrafındaki askeri tatbikatlara başlamıştı. Birinci başta 4-7 Ağustos’ta düzenleneceği açıklanan tatbikatlar, öngörülen takvimin ötesinde sürdürülmüştü.
Öte yandan Çin’in bu ziyarete misilleme olarak savunma, narkotik, hudut ötesi hatalar ve iklim değişikliği de dahil olmak üzere sekiz kilit başlıkta ABD ile ikili ilgilerini durdurması, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken tarafından “sorumsuz adımlar atmak” ile suçlanmıştı.