Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 18 Ekim 2017’den beri tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala davasında Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin 2 Şubat 2022 tarihinde başlattığı ihlal prosedürü kapsamındaki kararını bugün açıklayacak. İhlal kararının birinci sefer Azerbaycan’a karşı uygulandığını belirten Avukat Benan Molu, “Bu karar da uygulanmazsa, kontrat ve Avrupa Kurulu statüsü uyarınca, Türkiye’nin Kurul organları nezdindeki oy kullanma hakkının ve Kurul üyeliğinin askıya alınması, hatta üyelikten çıkartılmaya kadar bir dizi yaptırım öngörülüyor. Bu yola bu kadar sık başvurulabileceği öngörülememiş olmalı ki yaptırımların ne vakit uygulanmaya başlayacağı, hangi yaptırımın seçileceği, hangi evreye kadar gideceği konusu çok meçhul. Bunlar süreç içerisinde aşikâr olabilecek” diye konuştu.
AİHM, 18 Ekim 2017’den beri tutuklu bulunan iş insanı Kavala’ya ait, 10 Aralık 2019’da Sözleşme’nin 18. hususunun ihlali ve bu durumun sona erdirilmesi için 46. unsurun 4. fıkrası uyarınca Kavala’nın derhal özgür bırakılması gerektiğine karar vermişti. Mahkemenin kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, 2019 tarihli AİHM kararını uygulamadığına karar vererek, Türkiye’ye karşı 2 Şubat 2022’de resmen ihlal prosedürü başlatmıştı. Avukat Benan Molu, yarın, prosedür gereği tekrar AİHM’e gönderilen evraktan çıkacak olan kararı ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi. Molu, ihlal kararının Kurul tarihinde birinci kere Azerbaycan’a karşı başlatıldığını söyleyerek şöyle devam etti:
‘Konsey tarihinde ikinci ihlal süreci’
“AİHM, bu süreçte alınan hiçbir kararın yerine getirilmediği ve hem AİHM’in bağlayıcı olan kararına hem de Bakanlar Komitesi’nin kararlarına karşın Kavala’nın özgür bırakılmaması sebebiyle Türkiye’ye karşı ihlal prosedürü başlatma kararı aldı. Bu, Avrupa Kurulu tarihinde, o devir Rusya da Kurul üyesi olduğu için, 47 devlet içinde yalnızca Azerbaycan’a karşı başlatılan bir süreç olmuştu. Kavala ile birlikte Kurul tarihinde ikinci kere bu yola gidilmiş oldu. 2 Şubat 2022 tarihinde Bakanlar Komitesi belgeyi tekrar İnsan Hakları Mahkemesi’ne gönderdi ve kararının uygulanmasını sağlayamadığını ve kararın yerine getirilip getirilmediğine yönelik bir tespit kararı kurulmasını söyledi. Yarın Mahkeme, kendi kararının yerine getirilip getirilmediğini inceleyecek.”
Molu, Kavala belgesi kapsamında verilen Mahkeme kararına ait hükümetin Mahkeme ve Bakanlar Komitesi karşısında öne sürdüğü argümana ait, “Hükümetin temel argümanı, Kavala’nın AİHM’in 2019 tarihli kararına bahis olan tutukluluğunun beraatla sonuçlandığı ve sonraki tutuklulukta farklı kanıtların ve kabahat isnatlarının ileri sürüldüğüydü. Hükümet hem Mahkeme önünde hem de Bakanlar Komitesi önünde Selahattin Demirtaş evrakında da misal bir formda ileri sürüyor” diye konuştu.
Mahkemenin Kavala’nın ikinci ve üçüncü tutukluluğuna ait bir karar vereceğine ait beklentinin de olduğunu belirten Molu şunları söyledi:
“2019 tarihli kararda olduğu üzere tutukluluğu somut kanıtlara ve makul kuşkuya dayanıyor muydu, özgürlük ve güvenlik hakkı ihlal edildi mi üzere Sözleşme’nin öteki unsurlarında düzenlenen hak ve özgürlüklerle ilgili bir karar verilecek üzere bir beklenti var. Bu türlü olmayacak. Bu karar yalnızca, Sözleşme’nin 46.maddesinin 4’üncü fırkası altında 2019 tarihli AİHM kararının uygulanıp uygulanmadığının tespit edileceği bir karar olacak. Zira bu özel bir prosedür süreci. Bu, birinci sefer Azerbaycan’a karşı uygulanmıştı. Bir insan hakları savunucusu ve siyasetçi Ilgar Mammadov’un tutuklanmasıyla ilgili bir karardı. O karar, Kurul tarihindeki bir birinci olduğu için, AİHM’deki 17 hâkimin bir ortaya gelerek oluşturduğu Büyük Daire’nin bu mevzuda karar vermesi yaklaşık 1,5 sene sürmüştü. Ancak Kavala kararı şubat ayında Büyük Daire’ye gitti ve temmuz ayında bir karar verilmesini bekliyoruz. Kavala için, Mammadov’a nazaran çok süratli işletilen bir süreç kelam konusu. Şayet o davada belirlenen unsurlar uygulanacak olursa, Kavala’nın hür bırakılmadığı, kararın uygulanmadığı istikametinde bir karar verilecektir. Verilecek olan ihlal kararı doğrultusunda da Kavala’nın özgür bırakılması gerekecek.”
‘Kavala’nın tahliyesi tek başına kâfi değil’
2019 tarihli Mahkeme kararının uygulanmadığına ait bir karar çıkması durumunda, bu kararın Türkiye’deki bütün mahkemeler ve bireyler açısından kesin ve bağlayıcı olacağını belirten Molu kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu kararın ise yerine getirilmesi gerekecek. Bundan sonra Bakanlar Komitesi’nde Kavala ile ilgili iki başka süreç işleyecek. Bir tanesi 2019 tarihli kararın uygulanıp uygulanmaması; oburu ise 11 Temmuz tarihli kararın yerine getirilip getirilmemesine ait olacak. Bu noktada Kavala’nın tahliyesi tek başına kâfi değil. Kararın uygulanmış sayılabilmesi için, beraat etmesi ve buna bağlı olarak oluşan bütün olumsuz sonuçların, hesaplarının dondurulması, yurt dışı çıkış yasağı üzere olumsuz yaptırımların ortadan kaldırılması gerekiyor.”
Kararın uygulanmaması durumunda Türkiye’ye yönelik bir dizi yaptırımın öngörüldüğünü belirten Molu, “Sözleşme uyarınca ve Avrupa Kurulu statüsü uyarınca, Türkiye’nin Kurul organları nezdindeki oy kullanma hakkının ve Kurul üyeliğinin askıya alınması, hatta üyelikten çıkartılmaya kadar bir dizi yaptırım öngörülüyor. Anladığım kadarıyla, bu yola bu kadar sık başvurulabileceği öngörülememiş olmalı ki yaptırımların ne vakit uygulanmaya başlayacağı, hangi yaptırımın seçileceği, hangi evreye kadar gideceği konusu çok belirsiz” diye konuştu.
Bir yaptırım kararı çıkıp çıkmayacağının meçhul olduğuna değinen Molu, Azerbaycan’ın AİHM kararı öncesi Mammadov’u özgür bıraktığını söyledi. Molu şöyle devam etti:
“Azerbaycan’da dahi o kademeye gelinmedi. O yüzden hangi yaptırım, ne vakit uygulanır bilmiyoruz. Karar sonrasında Türkiye’nin ne yapacağı ve Bakanlar Komitesi’nin nasıl yaklaşacağına ait bir mevzu. Önceliğimiz, 4 yılı aşan haksız tutukluluğun sona ermiş olması. Bu yalnızca Kavala ile sonlu değil, Türkiye’de benzeri formda siyasi sebeplerle özgürlüğünden alıkonulan muhaliflere, hak savunucularına ve siyasetçilere uygulanıyor olması.”
