900 bin dolar üzerinde dövizi olan şirketlere yönelik getirilen TL kredi kullanma yasağıyla dolar 16.50’lere yanlışsız geriledi. Keşke daha düşse, Türk Lirası dünyanın en çok kıymet kazanan parası unvanını diğerlerine bıraksa! Lakin olmayacak duaya amin demenin manası yok, dolar tekrar yükselecek.
Nasıl bu kadar emin konuşabiliyoruz? Zira doların yükselmesinin nedeni, Türkiye’deki şirketlerin “ihtiyaç duymadıkları” dövizi alması filan değildi…
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 900 bin dolardan fazla dövizi olan (Ve elindeki döviz, cirosunun ya da varlıklarının yüzde 10’undan fazla olan) şirketlere kredi yasağı için şu gerekçeyi ileri sürdü: “Bazı şirketlerin, döviz borcu ya da döviz yükümlülüğü olmamasına hatta döviz durum fazlası bulunmasına karşın, TL kredi kullanarak döviz alımı gerçekleştirdikleri ve döviz konumu tuttukları görülmüştür.”
Ekonomi idaresi, yaklaşık 10 bin şirketin bu kapsamda bulunduğunu, yani muhtaçlık duymadığı halde spekülatif hedeflerle döviz aldığını düşünüyormuş. Dolardaki yükselişin kabahati sahiden onlarda mı?
“Bir de Londra’daki tefeciler” var diyeceksiniz. İkisi de tıpkı kapıya çıkar: Yerli, yabancı bir küme şirket, TL’ye karşı spekülasyon yapıyor. Dolar o yüzden yükseliyor. Onların döviz almasını engellersek dolardaki yükselişin önüne geçeriz. İktisat idaresinin düşünme biçimi bu türlü.
Oysa dolardaki yükselişin çok daha derinde yatan makro ekonomik, finansal ve siyasi nedenleri var.
Her şeyden evvel bu ülke dünyanın en yüksek enflasyon oranlarından birine sahip. TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon yüzde 74’e geldi, yüzde 100’e gidiyor. Üretici fiyatlarındaki artış yüzde 130’un üzerinde.
Enflasyondaki artış, şirketlerin maliyetlerini patlattı. TL’nin enflasyondan arındırılmış pahasını gösteren gerçek efektif kur yükseliyor. Türk şirketleri milletlerarası pazarlarda Çinli, Vietnamlı, Faslı, Polonyalı şirketlerle rekabet etmekte zorlanıyorlar. Bu, bir noktadan sonra ihracatın ivme kaybetmesine yol açacak. (Nitekim ihracatın artış suratı -yüzde 15-, ithalatın artış suratının -yüzde 45- üçte birine düşmüş durumda.)
Dolardaki yükselişin sebeplerinden biri bu. Yani en-flas-yon! İhracatçıların enflasyon nedeniyle yitirmeye başladıkları rekabet gücünü yine kazanmaları için TL daha da kıymet yitirmek zorunda.
İkinci neden, cari açıktaki patlama. Türkiye geçen yılı 14 milyar dolarlık cari açıkla kapatmıştı. Şu anda 12 aylık açık 25 milyar dolarda, yıl sonunda 40-50 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.
Cari açığın finansmanı için Merkez Bankası’nın rezervlerine gereksinim var. Zira Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını satın almak için konut yatırımı yapanları saymazsanız yabancı sermaye girişi durdu.
Türkiye’nin yaklaşık 440 milyar dolar dış borcu var. Bunun 182 milyar dolarlık kısmının vadesi önümüzdeki bir yıl içinde doluyor. Toplayalım, 182 milyar dolarlık kısa vadeli döviz borcu + 40-50 milyar dolarlık cari açık. Türkiye önümüzdeki bir yıl içinde 220-230 milyar dolara muhtaçlık duyacak.
“Canım, dış borcun büyük kısmı yenilenecek” diyenler olabilir. Hakikat lakin dün Bloomberg’den, BDDK’nın son kararı sonrasında yabancı yatırımcıların Türk şirketlerine verdikleri kredilerin bir kısmının ödenmesini isteyeceğini öğrendik. Merkez Bankası’nın kasasında sanki Türkiye’nin döviz muhtaçlığını karşılayacak kâfi para var mı?
Net rezervler 7.4 milyar dolara gerilemiş durumda. Swap (Para takası) ile öteki bankalardan borç alınan dövizleri çıkardığmızda ise eksi 53.8 milyar dolarda olduğunu görüyoruz. Haydi onlara değil de diğer bankaların Merkez Bankası’nda emaneten duran zarurî karşılıklarını da içeren brüt rezervlere bakalım. O da 102 milyar dolarda. Yani Türkiye’nin bir yıllık döviz muhtaçlığının çok altında.
Bütün bunların üstüne FED’in (Amerikan Merkez Bankası) para siyasetinde gittiği u dönüşü tuz biber ekti. FED’in faiz artırımları nedeniyle Türkiye’nin de ortalarında yer aldığı gelişen ülkelerin risk primi bir müddettir artıyor. Bu Türkiye’nin işini daha da zorlaştırıyor.
Bunları bir kenara bırakıp, zincir marketlere ceza kesmek dışında enflasyonla çabaya yönelik hiçbir somut tedbir almayıp bütün cürmü “Londa’daki tefecilere” ve içeride “İhtiyaç duymadığı halde” döviz alan şirketlere yüklemek, Don Kişot üzere yel değirmenlerine saldırmak demek.
İktidar Don Kişot’luğa devam ettikçe dolar daha da yükselecek.